Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek. Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed
zie duik, in den ~
Veel mensen gaan zogezegd bij een van hun kinderen werken maar in het geniep werken ze in den duik of in het zwart bij vreemden.
demorgen.be (lezersreactie): Een mens zou vergeten dat er een volwaardig pluralistisch alternatief is: het gemeenschapsonderwijs. Daar roken vrijzinnigen, katholieken, atheïsten, moslims en jehova’s samen ‘in den duik’ al decennia lang een sigaret tijdens de speeltijd.
heimelijk, in ’t geniep
zie ook duik, in den ~, verdoken
Ik probeerde duikelings een paar appelen mee te ratten, maar dat was er gene en toen ben ik maar gaan lopen. (zie er gene zijn)
zie duik, in den ~
We gingen naar de IJzerbedevaart met een vriendin, maar in den duuk was het met ons lief.
ernstig nadenken over iets
zie ook peizen
Hebben jullie zich goed bepeisd, vroeg Mijnheer pastoor aan het jonge koppel.
in Vlaanderen (en in mindere mate in Nederland) is het werkwoord ‘zweren’, in de betekenis van ‘een eed afleggen’, zijn sterke vervoeging in de OVT, ‘zwoer’, grotendeels verloren
volgens de Taalunie echter:
“Als zweren ‘etteren, ontstoken zijn’ betekent, is de verleden tijd zwoor of zweerde. In de betekenis ‘een eed afleggen’, ‘plechtig beloven’ is de verleden tijd zwoer. De vorm zweerde komt ook geregeld voor in deze betekenis, maar het is onduidelijk of die tot de standaardtaal gerekend kan worden.” (taaladvies.net)
gebaseerd op het aantal zoekresultaten lijkt het toch ook overduidelijk om een geografisch onderscheid te gaan:
‘zwoer trouw’ .BE (435); .NL (12.900)
‘zweerde trouw’ .BE (671); .NL (120)
‘trouw zwoer’ .BE (432); .NL (33.300)
‘trouw zweerde’ .BE (70); .NL (92)
zie ook o.m. varen, kloeg, kloegen, wouden
Borg zweerde trouw aan de Europese regels, al gaf hij aan vast te houden aan zijn ‘persoonlijke overtuigingen’. (tijd.be)
De politie vond later een video waarin hij trouw zweerde aan de extremistische organisatie IS, die de aanslag opeiste. (vrt.be)
Hij heeft een eed afgelegd waarin hij trouw zweerde aan de Belgische wetten. (bruzz.be)
Net diezelfde Bart De Wever, die in de kering weer dure eden van trouw zweerde aan de Vlaamse zelfstandigheid, bezorgde de Vlaamse Volksbeweging haar Lazarusmoment. (vlinks.be)
Eeuwig, ik zei ‘dit is voor eeuwig’ / ’k Zweerde trouw tot de dood / In voorspoed en nood zou ik bij je zijn / Maar eeuwig duurde niet zo lang (Garry Hagger – Zonder Jou)
eens, ’s (afk.)
voornamelijk is
Gaan we dan es vertrekken?
Kom ’s hier, Staans, ’k zal uwen hoed es rechtzetten.
Hier kunnen woorden alfabetisch opgelijst worden die:
- in het Vlaams een ander geslacht hebben dan in het SN
- waar er binnen Vlaanderen verschillen zijn in het gebruik van het geslacht
- waar er discussie is over het geslacht … der engelen ;) (engelen, het geslacht der ~)
account: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
afval: m. in de provincie Antwerpen
album: m. in de provincie Antwerpen
aperitief: m. in Vlaanderen; o. in SN
asfalt: m. in Vlaanderen; o. in SN
atelier: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
(auto)bus: v. in de provincie Antwerpen, m. in W.-/O.-Vlaanderen
beton: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
blog: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
boek: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
bos: m. in W.-/O.-Vlaanderen; o. in SN
broodrooster: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
bureau: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
café: m. in Limburg; o. in SN
cement: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
combo: v. in Vlaanderen; o. in Nederland
deken: o. in Vlaanderen, v. in Antwerpen; m./v. in Nederland
deksel: o. in Vlaanderen; m. in Nederland
dessert: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
diner: m. in Vlaanderen; o. in SN
dossier: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
dok: v. in Antwerpen en de Kempen; m. in Mechelen en in Oost-Vlaanderen
eigendom: m. in Vlaanderen; o. in SN
filter: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
frituur: o. en v. in Vlaanderen; v. in SN
getuigenis: ANW: O. of v.; in VL v.
gilet: m. in Vlaanderen, v. in Antwerpen-stad; o. in SN
home: m. in Vlaanderen; o. in Schoon Vlaams
ID: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
kaart: m. in West-Vlaanderen, v. in de rest van Vlaanderen; m./v. in SN
kast: v. in Vlaanderen; m. in Nederland
kader: de in Vlaanderen, het in Nederland (zie Van Dale)
kapsalon: Algemeen Nederlands Woordenboek: “Lidwoord, de. Lidwoord, het ((vooral) in België, soms)”
kat: v. in Vlaanderen (kater en kattin zijn respectievelijk m. en v.); m. in Nederland
kleur: o. in Vlaanderen; m./v. in SN
koffer: o. in de provincie Antwerpen; elders m.
kroost: m. in Vlaanderen; o. in Nederland; m./v./o. in SN
lek: m. in de provincie Antwerpen; o. in Nederland
matras: In het Nederlands is matras van oorsprong een de-woord. Tegenwoordig komt matras, met name in Nederland, ook als het-woord voor. In België wordt matras voornamelijk als de-woord gebruikt; in Nederland is zowel de matras als het matras gangbaar. (taaladvies.net)
menu: m. in Vlaanderen; o. in SN
nest: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
omslag: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
orkaan: o. in Antwerpen; v. in de Antwerpse Kempen; m. in SN (zie reacties)
punt (leesteken): o. in Vlaanderen; m./v. in Nederland
rit: v. in Vlaanderen, m. in SN
schilderij: v. in Antwerpen, o. in de Kempen; o. in Nederland
salon: o. in Vlaanderen, m. in SN (bv. ook kapsalon)
t-shirt: m. in Vlaanderen, ook v. in de Kempen; o. in Nederland
techniek: ZN v.; VL: m.
tennis: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
terras: v./m. in W.-/O.-Vlaanderen; o. in SN
thuis: m. in Vlaanderen; o. in Nederland
trottoir: m. in Vlaanderen; o. in SN
venster: v. in Vlaanderen; o. in SN
villa: v. in Vlaanderen; m./v. in SN
voetbal (en andere balsporten): m. in Vlaanderen; o. in Nederland
zand: m. in Limburg; o. in SN
zie ook:
- de, ’t, over de versus ’t
- grammatica: gereduceerd lidwoord (+ link naar lijst van Grytolle)
- straat, t straat
eens
uitspraak in Antwerpen, Vlaams-Brabant: /is/
uitspraak in Oost-Vlaanderen, Limburg: /?s/
schrijfwijze in het Waasland: ies (overigens idem in het Nedersaksisch) → combinatie van Brabantse uitspraak en Oost-Vlaamse spelling
niet in West-Vlaanderen
Kom is bij me zitten!
koosnaam
mogelijk verband met “schatjes van patatjes”?
zie ook patat
Och mijn patatje, komt is hier!
herscholing, omscholing
Fr. recyclage
Recyclage van leerkrachten lichamelijke opvoeding.
Kredieturen onder de vorm van heroriënteringslessen,
inhaallessen, recyclagelessen, enzovoort.
opkomst, carière
De opgang van Dries Van Langenhove verliep snel”, schreef De Standaard op 7 september 2018. „De neergang nog veel sneller.” (NRC-Handelsblad)
Het aanvaarden van de hoofddoek is daarvan een uiting, zegt Anciaux, die als uitleg verwijst naar de opgang van Yasmine Kherbache. (VRTNWS)
er bijlange na nog niet zijn, bijlange na nog niet klaar zijn, nog veel werk aan de winkel hebben
ook: nog niet aan de nieuw patatjes zijn
zie ook patatjes, nieuwe ~
Zo te horen op het nieuws zijn we nog niet aan de nieuw patatjes met de regeringsvorming.
nieuwe aardappelen
uitspr. prov. Antw: nief patatjes
ook in de uitdr.: nog niet aan de nief patatjes (toe) zijn (zie: patatten, nog niet aan de nieuw ~ zijn )
Nief patatjes gebakken in de olie, en dat met bijvoorbeeld een viske en ne salaad erbij. Laat maar komen…
Heel wat woorden worden in VL anders uitgesproken dan in NL. Dan gaat het niet zozeer over regelgebonden uitspraken zoals de zachte g, maar over woorden zoals pyjama dat in VL als pie-zja-ma en in NL als pie-jaa-maa uitgesproken wordt. Of over klemtonen zoals bij burgemeester waarbij in VL het accent op de eerste lettergreep valt en in NL op de derde. Bij leenwoorden hanteert men in NL zeer dikwijls een nabootsing volgens de Nederlandse klankwetten van de klanken in de oorspronkelijke taal (meestal Engels of Frans), terwijl de uitspraak in VL vervlaamst wordt. Soms wordt in VL een Franse uitspraak gehanteerd, dan volgt de uitspraak in NL meestal het Engels.
Voor Engelse leenwoorden met korte a is er een afzonderlijk lemma waar deze gevallen ondergebracht kunnen worden.
Het spijtige is dat de VL media voor deze woorden de NL uitspraak gebruiken ondanks dat de VL uitspraak in VL zeer algemeen is. Dit is een aanfluiting van de V die voor Vlaams staat in o.a. vrt en VTM.
alfabetische lijst:
‘s anderendaags: VL: san·dren·da(a)gs; NL: san·de·ren·daags
Afrika: VL: a·fri·ka; NL: aa·fri·kaa
Amerika: VL: a·mee·ri·ka; NL: a·mee·ri·kaa
Antarctica (idem Arctica): an·tarc·ti·ca; NL: an·tarc·ti·caa
archipel: VL: ar·chi·pel; NL: ar·chi·pel
asfalt: VL: as·falt; NL: as·falt
Bernard: VL: ber·naar (Frans); NL: bern·(h)art (Engels)
bijna: VL: bij·na(a)/be·na(a) (zie ook bekan); NL: bij·naa
bikini: VL: bi·ki·ni; NL: bi·ki·ni
burgemeester: VL: bur·ge·mees·ter; NL: bur·ge·mees·ter
cacao: VL: ca·ca·oo; NL: ca·caa·oo
carnaval: VL: kar·na·val (Frans); NL: kar·na·val (Engels)
cichorei: VL: sjie·ko·rei; NL: sie·cho·rei (± fonetisch)
clitoris: VL: cli·too·ris (beide i’s als in fiets); NL: cli·to·ris (beide i’s als in dik)
conciërge: VL: kon·s·jer·zje (± Frans); NL: kon·zjer·zje
coup: VL: koe (Frans); NL: koep (± fonetisch)
dement: VL: dee·ment; NL: de ment
detective: VL: de·tek·tie·ve/de·dek·tie·ve (fonetisch); NL: die·tek·tif (Engels)
Doornroosje: VL: doo·rn·roo·sje; NL: doo·rn·roo·sje
doorprikken: VL: door·prik·ken; NL: door·prik·ken
dossier: VL: dos·sier (fonetisch); NL: do·sjee (Frans)
elixir: VL: ee·liek·sier/ee·lieg·zier (Arabisch, ‘g’ uitgesproken als in het Engelse ‘good’); NL: ee·lik·ser (‘lik’ uitgesproken als ‘dik’)
encyclopedie: VL: en·cy·clo·pe·die (fonetisch); NL: aun·cy·clo·pe·die (Frans, de ‘aun’ is nasaal)
energie: VL: e·ner·gie (fonetisch); NL: e·ner·zjie/e·ner·sjie (Frans)
essay: VL: es·sè (Frans); NL: es·seej/es·seej (Engels)
Europa: VL: eu·roo·pa; NL: eu·roo·paa
flirten: VL: flir·ten (fonetisch); NL: fleur·ten (Engels)
garantie: VL: ga·ran·tie (Frans; ook ga·ran·sie); NL: ga·ran·tsie
gelijkvloers: VL: ge·lijk·vloers; NL: ge·lijk·vloers
Gerard: VL: zjee·raar (Frans); NL: gee·rart (fonetisch)
gilet: VL: zjie·lee; NL: zjie·lèt
hifi: VL: haai·fi (Brits Engels); NL: haai·faai (Amerikaans Engels)
hostess: VL: hos·tès; NL: hos·tes (Engels)
hygiëne: VL: hy·gjee·ne; NL: hy·gjèè·ne (Frans)
intrige: VL: in·trie·ge (fonetisch); NL: in·trie·zje/in·trie·sje (hypercorrecte uitspraak van intrige met /ž/ -Frans intrigue)
Israël: VL: ies·ra·jel (‘i’ als in ‘kiwi’); NL: is·ra·‘el (‘i’ als in ‘dik’)
jacuzzi: dja·koe·zi/zja·koe·zi; NL: ja·koe·zi
jenever: VL: zje·nee·ver; NL: je·nee·ver (fonetisch)
Jos: VL: zjos; NL: jos
Koran: VL: koo·ran; NL: ko·raan
lavabo: VL: la·va·boo; NL: la·vaa·boo/la·vaa·boo
Lutgart: VL: lut·gart; NL: lutgart
mammoet: VL: mam·moet; NL: mam·moet
meteen: VL en NL: mè·teen (‘mè’ als in ‘bed’); VL media: me·teen (‘me’ als in ‘der’)
Monaco: VL: Mo·na·coo; NL: Moo·naa·coo
monopoly: VL: mo·no·poo·ly; NL: mo·noo·pe·ly (Engels)
nasi (goreng): VL: naa·zi; NL: na·si
Nobelprijs: VL: No·bel.prijs; NL: No.bèl·prijs
nostalgie: VL: nos·tal·gie (fonetisch); NL: nos·tal·zjie/nos·tal·sjie (Frans)
omwenteling: VL: om·wen·te·ling; NL: om·wen·te·ling
onderhoud: VL: on·der·houd; NL: on·der·houd
parameter: VL: pa·ra·mee·ter; NL: pa·raa·m?·ter
parfum: VL: par·fui (Frans, de ‘ui’ is nasaal); NL: par·fum (fonetisch)
passagier: VL: pas·sa·gier (fonetisch); NL: pas·sa·zjier/pas·sa·sjier
per: VL: ‘per’ als ‘der’; NL: ‘per’ als ‘ver’
percent: VL: per·cent (‘per’ als ‘der’); NL: per·cent (‘per’ als ‘ver’)
per se: VL: per see (‘per’ als ‘der’); NL: pèr see (Latijn, ‘pèr’ als ‘ver’)
pikken: VL: pi·ken; NL: p?·ken
pistolet: VL: pis·to·lee; NL: pis·to·lèt
platform: VL: plat·form; NL: plat·form
pyjama: VL: pi·zja·ma; NL: pie·jaa·maa
record: VL: re·kort (fonetisch); NL: ree·koor (Frans)
reünie: VL: ree·ju·nie; NL: ree·u·nie (Franse klemtoon)
Robert: VL: ro·beir (Frans); NL: ro(o)·bert (Engels)
robot: VL: ro·bot; NL: roo·bot
rondpunt: VL: rond·punt; NL: rond·punt
Roodkapje: VL: rood·kap·je; NL: rood·kap·je
salami: VL: sa·la·mi; NL: sa·laa·mi
sceptisch: VL: sep·ties; NL: skep·ties
Sneeuwwitje: VL: sneeuw·wi·tje; NL: sneeuw·wit·je
stadhuis: VL: sta·tuis; NL: stad·huis
steak: VL: stek/stik (Frans); NL: steek (Engels)
super, hyper: VL én NL: su·per, hy·per; VL media: sup·per, hip·per
tabak: VL: ta·bak (zie ook toebak); NL: ta·bak (Frans)
Tenerife: VL: té·ne·rif ; NL: tee·nee·rie·fee
tenzij: VL: ten·zij (‘e’ als in ‘der’, komt van "’t en zij’); NL: ten·zij, ten·zij (‘e’ in beide varianten als in ‘bed’)
terras: VL: tèr·ras; NL: te ras
ticket: VL: tie·kèt (Frans); NL: tik·ket (Engels)
trainen: VL: trei·nen; NL: treej·nen (Engels)
vanille: VL: va·nie·le (fonetisch); NL: va·nie·je (Frans)
verkoop: VL: ver·koop; NL: vér·koop (tegen alle regels in)
werkloosheid: VL: werk·loos·heid; NL: werk·loos·heid
wodka: VL: vod·ka (Slavisch, de ‘d’ is eerder stemhebbend); NL: wot·kaa (de ‘t’ is stemloos)
yoghurt: VL: joe·choert (soms joe·goert; ± Turks); NL: jo·chert, jo·ggert (fonetisch)
zonsondergang: VL: zon·zon·der·gang; NL: zons·on·der·gang
zonsopgang: VL: zon·zop·gang; NL: zons·op·gang
woorden op —ist/—isme/—isch: VL: —ist/—isme/—isch (‘i’ als in ‘fiets’); NL: —?st/—?sme/—?sch (‘i’ als in ‘dik’)
woorden op —tie: VL: —sie; NL: —tsie
woorden op —tje/—dje: VL: —tje (de t- en j-klanken komen samen zoals in ‘checken’); NL: —t·je (de t- en j-klanken worden apart uitgesproken)
woorden met —ci— of —ti— (bv. ‘officieel’, ‘politioneel’): VL: —s·j— (de s- en j-klanken worden apart uitgesproken); NL: —sj—, —tsj— (de s- en j-klanken komen samen zoals in ‘sjaal’ of ‘checken’)
woorden met dis—: VL: dis— (‘i’ als in ‘fiets’); NL: d?s— (‘i’ als in ‘dik’)
woorden op —achtig: VL: klemtoon op woord zelf; NL: klemtoon op achtig en adempauze tussen woord en achtig → bv. VL: ze·nu·wach·tig; NL: ze·nuw acht·ig
achter(en)
Ozze pap is hinge de kniene aan ’t vore.
Onze papa is achter de konijnen aan het voeren.
Van hinge noa veure hubbe veer mit dae knoemel gesjörg.
Van achteren naar voren hebben we met dat ding gesjouwd.
seksuele relaties, seks
zie ook: samsonseks
Twee mannen en een vrouw hebben elk 100 zweepslagen gekregen omdat ze onwettige seksuele betrekkingen hebben gehad in Afghanistan. (Nieuwsblad)
Een dagelijkse intieme hygiëne is essentieel, maar seksuele betrekkingen betekenen niet dat u nog meer inspanningen moet doen. (Saforelle)
met betrekking tot het gebied, gebiedsgebonden
NB: het woord wordt in NL ook gebruikt maar dan in letterlijke zin, b.v.: een boer heeft een grondgebonden activiteit
zie ook: materie, persoonsgebonden ~
Inwoners van de – in dat geval gefuseerde – gemeenten van Brussel-Hoofdstad zullen voor grondgebonden bevoegdheden (vb. mobiliteit, economie, ruimtelijke ordening, …) Brusselse belastingen betalen, maar voor de persoonsgebonden materie (kinderbijslag, onderwijs, media, cultuur, …) moeten kiezen tussen het Vlaamse en het Waalse systeem. (VRTNWS: Een “confederaal België”, hoe zou dat eruitzien?)
kliekje, restje eten
Ich hub nog ein klietsjke zoermoos, zal ich dat mit get botter opbakke?
Ik heb nog een kliekje zuurkool, zal ik dat met wat boter opbakken?
begrijp dat landen in Europa zeer verschillend zijn, accepteer de chaos
Al gaat het gesprek van de dag niet over Europa, toch staan de troebelen bij onze zuiderburen niet op zichzelf. „L’Europe sera belge ou ne sera pas” (Europa zal belgisch zijn of niet zijn) – de boutade van de Vlaamse schrijver Geert van Istendael is nog steeds relevant. (Paul Scheffer in NRC-Handelsblad)
‘L’ Europe sera belge ou ne sera pas’. Dat was de titel van het hoofdartikel van Béatrice Delvaux in Le Soir, uitgerekend op de Vlaamse feestdag van 11 juli. (doorbraak.be)
Ook een efficiënt en doorzichtig bestuur zit er op die manier nog niet meteen in, wat Geert van Istendael dan weer bevestigt in zijn theorie dat Europa Belgisch zal zijn, of niet zal zijn. (Bruzz)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.