Reacties van fansy

Jiet, het trefwoord overlopen ivm het weer stond al in het VW. Ik ben zo vrij geweest om het bestaande lemma aan te vullen met uw inbreng.

Goh, dat is zeker 45 jaar geleden dat ik zo’n pitslamp nog gezien heb. Als kind speelden wij ermee maar dat marcheerde niet meer natuurlijk.

Het Kroatische woordenboek vermeldt:
< oorspronkelijk: gewapende dienaar en metgezel Kroatische en Slavische edelen in de zeventiende en 18de E.
< infanterist uit het zuiden van Hongarije
< lomp man, misnoegd
< Latijns: banderius

WNT: Een ook in andere talen overgenomen woord uit het kroatisch-hongaarsche gebied: servo-kroatisch pàndûr, hongaarsch pandúr, gewapende dienaar, gendarme, en dus oorspronkelijk de benaming voor hen die deze grensdistricten voor invallen van de Turken moesten bewaren. Oudere vormen van het woord zijn bàndûr, bàndor, en men vermoedt dat het ontstaan is uit mlat. banderius, die een banier volgt, of een daarmede verwant italiaansch of venetiaansch woord.

Twee dingen wil ik hierbij toch graag verduidelijken en weerleggen: de schrijfwijze van het woord en de oorsprong.
A. Pàndûr: in het Servo-Kroatisch wordt het gewoon als pandur geschreven. De letters à en û hebben nooit bestaan in het S-K. à wordt hier zo genoteerd om aan te duiden dat de klemtoon op de eerste lettergreep ligt en û staat voor de uitspraak ‘oe’.
B. Pandour, pandoer is overgenomen uit het Servo-Kroatisch Pandur (de voormalige Joegoslavische taal). Omdat het vroegere Joegoslavië deel uitmaakte van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie (1867 – 1918), eist Hongarije natuurlijk ook zijn plaatsje op voor de oorsprong van het woord. Maar het gaat veel verder terug in de tijd.

Het vermoeden dat het woord afstamt van het mlat. banderius kan ook weerlegd worden volgens de volgende 2 historische feiten van afkomst:
1) Bandur vindt zijn oorsprong in het Sanskriet, de oudste indo-europese taal, waar ook het latijn van afstamt.
Pandur is een afgeleide van het oude woord ‘bandur’: samenstelling van ‘ban’ en ‘dur’.
Dur: (verouderd) groots, verheven, aanzien, machtig
Ban: (landvoogd in de huidige betekenis) komt van het Zuid-Slavische ban “heer, meester, heerser”, dat weer komt van het Perzische woord ban “prins, heer, chef, gouverneur”, dat een verband heeft met het woord pati uit het Sanskriet “bewakers, beschermers”.
Pandur/bandur: is een beschermer met een belangrijke taak: beschermer van het land aan de grens om de Osmanen (Turken) tegen te houden. (vgl. grenspolitie).
Heden: gendarme, algemeen.

2) Bandur is een afgeleide van het Illyrische Banius. Het woord was voor 1200 v. Chr. in de Illyrische taal al gangbaar. Dus nog voor deze Griekse kolonie de latere Romeinse provincie Illyricum (Dalmatia en Pannonië) werd. Het woord wordt nog gevonden op Illyrische overblijfselen in Bosnië.
< M.a.w.: men kan met enige zekerheid zeggen dat het mlat. banderius een afgeleide is van banius > bandur en niet andersom.

In het hedendaagse Kroatië alsook Bosnië-Herzegovina refereren tal van plaatsnamen en namen van regio’s aan het tijdperk van de bans (landvoogden) (7e tot 20e eeuw). De streken Banija en Banovina zijn bestuurlijke regio’s in de republiek Kroatië en de stad Banja Luka in Bosnië-Herzegovina. De presidentiële gebouwen in Zagreb, Kroatië, worden Banski Dvori genoemd ofwel het Hof van de Ban.

> weetje 1: Alexander de Grote was een Illyriër (koning van Macedonië) en kende dus ongetwijfeld het woord Banius. Heeft hij het misschien vertaald naar het latijn?
> weetje 2: de Griekse naam voor de kroatische stad Split is Aspalathos, de naam voor een doornige struik met witte roosachtige bloemen. De zoetgeurende rode wortel ervan werd verwerkt in parfums en zalven.

(Bron: Wikipedia en de Joegoslavische Geschiedenis en Letterkunde)

zie: http://www.samenbemiddelen.be/miserietaks-of-verdeelrecht-bij-einde-relatie/