lokketisse

lokketisse

(de ~ (v.), ~n)

dit is een heel oud woord dat vroeger een salamander voorstelde.

zei ook lokkedijze, aketisse

349

Uitleg klopt waarschijnlijk niet

De herkomst van “lokketisse” (loketisse, lokkedisse, slokketisse, enz.) is onbekend. Het woord heeft volgens mij niets te maken met “lokken” (proberen te vangen) en “tisse” (staart die kan afbreken). Wellicht is er een verband met “hagedis” (akketisse, oagedisse). Deze dieren lijken wat op elkaar en veel mensen verwarren ze met elkaar. In het dialect van mijn gemeente (Beernem) was een “lokketisse” een salamander (amfibie – staart kan niet afbreken). Een “oagedisse” was een hagedis (reptiel – staart kan afbreken). Ik vraag me wel eens af of “lokke” niet gewoon naar de levenswijze van salamanders verwijst. Een oagedisse leeft op het land (in de “oage” (haag)). Een lokketisse leeft in het water van een poel, beek of vijver (in een “lokke” – vgl. lac, lake, loch). Enfin, het blijft gissen…

Een akketisse die leeft in een lokke: dat klinkt plausibel.
Nu las ik dat lokke (laecke) bij Kiliaan een bloedzuiger was. Is hier misschien ook een verband? Lijken al die beesten niet op elkaar? Was er een verschuiving van de betekenis en een verhaspeling tussen akketissen en lokke? Het is maar een gok he. De uitleg met de poel lijkt mij in ieder geval beter.

Afl. Lok, lokke, 2°. oudtijds: bloedzuiger (”Locke. j. laecke. Sanguisuga”, KIL.) WNT bij lokken

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kamsalamander
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kamsalamander#/media/File:Kammmolchmaennchen.jpg

Discuusje: Aketisse <> lokketisse:

lokketisse, zegn ze dikkels nie “loketisse”?

Volgens Frans Debrabandere zeggn ze “lokketisse” in Izegem en Roeseloare, en “lokketesse” in Dadizele vo watersalamander en hagedis. Verhaspeling van aketisse door contaminatie met lokken, lokkedyze (zuigdotje, fopspeen). (vls.wikipedia.org)

Zwevegemse Woordenschat by Amantine (issuu.com/amantine/docs/zwevegemse_woordenschat)
18 apr. 2014 – … gelochtenierd ww tuinieren loei, loetie, -s geen dim (van Elooi) boosaardige kerel grooête loei da je zidt lokketisse, -n, -tiske v znw hagedis

Lokke > lok

Ivm de habitat van de salamander, in een vochtig milieu, en de hagedis, in een droge omgeving, zit de verklaring van Niwrad het dichtst bij de oorsprong. Lokke komt van lok en is een plantnaam. en een stofnaam voor de overblijfselen van de plant in het veen.
De kans is zeer groot dat de salamander, die ook in venen leeft, ernaar genoemd werd.

Zie: WNT: Lok (III): LOKKE, znw. onz. en vr. Het onz. geslacht, de vorm lokke (ook bij molema 540 a), en het gebruik als plantnaam, indien dit althans ouder is dan ’t gebruik als stofnaam, maken het zoo goed als zeker dat dit woord een ander is dan Lok (II), waaraan ’t gebruik als stofnaam overigens sterk doet denken.
> In Drenthe en Gron. een naam voor het Wollegras, Eriophorum vaginatum (heukels 94 (1907)), en als stofnaam voor de overblijfselen van die plant in het veen; zie verder de aanhalingen.
De lokke, vlokke of taslaag, hoofdzakelijk uit de epidermis en vaatbundels van de Eriophorum vaginatum gevormd, geeft, wanneer deze de hoogste laag is, in den regel een beter en weliger boekweit-gewas … dan enz., venema, Hooge Veenen 8.
Men (vindt) overblijfselen dezer plant diep in bijna alle veenen. Zij vormen daar het lok, vlok of de tas, zooals men die zelfstandigheid in de prov. Groningen noemt, v. hall, Landh. Flora 235 ¹⁸⁵⁴.
De specie (der scherpe of fabrieksturf) is sterk vermengd met dikke vlokken harige plantvezelstof, vermoedelijk van slootriet (phragmiten), die de veenboer ”lok” noemt. Dit lok bevordert de brandbaarheid der scherpe turf in hooge mate. Zij geeft daardoor een lange vlam en is daarom voor roostervoeding der fabrieken in de veenkoloniën zeer gezocht, geudeker, in Weekbl. de Amsterd. v. 6 Oct. 1917.
Samenst. Lokkebulten (”De veengronden, die … meest met wolgras (Eriophorum vaginatum), moorke, vlokke, algemeen in Westerwolde lokkebulten of kattekoppen geheeten, en met gras zijn bezet”, venema, Hooge Veenen 8) lokvlokken.