aartjoen

aartjoen

(het ~ (o.), geen mv.)

(verouderd)
aard, slag, soort
ook: aartsoen, artsoen

Woordenboek der Nederlandsche Taal: artsoen
In het Westvlaams ook a(a)rtjoen (Schuermans 1865-1870; De Bo 1873). Het heeft daar ook pregnante betekenis: van ’t artsoen of artjoen wordt gebezigd in den zin van: van het goede — of van hetzelfde ras.

L. Schuermans in het Algemeen Vlaamsch Idioticon (1865-1870) bij artjoen, aartjoen, artsoen:
In Westvl. gebruikelijk voor ras, slach, soort, bv. hij is van ’t artjoen, van het goede ras. Gij hebt daar een goed artjoen van salâ.

---

“Neem nu het Belgisch-Nederlandse woord ‘aartjoen’,
een dialectwoord dat stormenderhand de Belgisch-Nederlandse
spreektaal in heel België heeft veroverd. "

http://nltaal.nl/webnews/read.php?server=nltaal.nl&group=nl.taal&artnum=45856

Grappig, in heel België’ en niemand kent het :)
Ook bijna geen googlementen.
Misschien is het een zogenaamd spookwoord.
Ofwel is er een meer verspreide spellingsvariant.
Als het al bestaat, gok ik op eerder West-Vlaamse oorsporng.
Kastanjeoog, kent gij het?

Haha, gevonden. En inderdaad W-VL:

ARTJOEN, AARTJOEN, ARTSOEN, o. In
Westvl. gebruikelijk voor ras, slach,
soort, b. v. hij is van ’t artjoen, van
het goede ras. Gij hebt daar een goed
artjoen van said.

het WNT:

Zie *AARTSOEN. In het Wvl. ook a(a)rtjoen (SCHUERM. 1865-1870; DE BO ¹⁸⁷³). Het heeft daar ook pregnante bet.: van ’t artsoen of artjoen wordt gebezigd in den zin van: van het goede — of van hetzelfde ras (DE BO ¹⁸⁷³).

?Afl. Artsoenen, zich voortplanten, erfelijk zijn.

De krankzinnigheid is iets dat artsoent, DE BO ¹⁸⁷³.

het WNT over AARTSOEN:

znw. onz. Hoewel het woord homoniem is met het mnl. voor zadelboog (fr. arçon), is het om de beteekenis toch ondenkbaar, dat het daarmee identiek zou wezen. Niettemin blijft de volkomen gelijkheid van vorm opmerkelijk. Ook een andere onderstelling, nl. dat aartsoen een versmelting zou zijn van aard en fatsoen (een zekere associatie met aard blijkt uit de spelling bij KILIAAN), is niet aannemelijk te maken. V. L.

?1. Aard, slag, soort. Nog in het westvlaamsch (DE BO ¹⁸⁷³).

Aerdsoen. Indoles, natura, KIL.

— Door v ledicheyt alle dinck te quist gaet Ghy sijt een slecke van luyen aertsoene, Antw. Sp. 252 ¹⁵⁶².

Hunnen gheest en is van den seluen aerdt oft sin niet met den Gheest Pauli: ’t is al een ander aerdtsoen, DAVID, Vleeschp. 51 ¹⁶¹⁰. Dat hy t’huys nog verscheyde broeders heeft: sommige van ’t selve, sommige van ander aertsoen dan hy is: die alle in goede sucht op-gequeekt worden (bedoeld zijn: geschriften), GEULINCX, Hooftd. VI ¹⁶⁶⁷.

?2. Als collectivum: de menschen van een bepaalde soort. Vervolgens ook: iemand van een ongunstige soort. Niet meer in gebruik.

Daer buyten zijn die vuyle honden koen, Die Tooveraers, en dat oncuysch aertsoen Doodtslagers, afgodisten, End’ alle die de leugen liefhebben, ende doen, V. MANDER, Gulden Harpe 214 ¹⁵⁹⁵.

Alzoo hooghe, heylich, ende Goddelijck, alst aertsoen ende gheslachte der Christenen Catholijcken is, alsoo snoo, verworpen, ende duuelsch is tghebroet der kettersche coppen, DAVID, Spinnec. 147 ¹⁵⁹⁵. Siende dat my dit ghedrochtOnder sijne bende socht; Holà, seyd’ ick, snoodt aertsoen, Wat hebb’ ick met u te doen? DE HARDUYN, Godd. Wenschen 420 ¹⁶²⁹.

Van voorbeelzinnen zoals ‘Ghy sijt een slecke van luyen aertsoene’ heb ik nog geen moderne versies gevonden.
Kastanjeoog?