Teutoontje

Teutoontje

(z.nw. het ~ (o) ~s )

duitstalige Belg

‘Gelukkig,’ sprak Charel Michel nu veel rustiger, ‘hebben wij met koning Filip een staatshoofd die niet alleen het verbindingsteken, le trait d’union vormt tussen Vlamingen, Franstaligen en Teutoontjes, maar die ook zijn hoofd gebroken heeft over een nieuw en begeesterend project dat alle landgenoten kan samenbrengen en de separatisten terug naar hun loopgraven kan jagen!’ (Louis van Dievel in deredactie.be)

---

Volgens mij is het ´een staatshoofd dat´ maar ik ga er niks van zeggen om mijn belangrijkste woordenleverancier niet te ontrieven…

Van Dievel citeert Charles Michel en die zegt ‘een staatshoofd die’. Zeker weten ;)

Je kan met u toch alle kanten op ;)

In bovenstaande zin is DIE wel een juist taalgebruik omdat het het-woord (staatshoofd) een persoon aanduidt met een uitbreidende bijvoeglijke bijzin: een staatshoofd die niet alleen het verbindingsteken, le trait d’union vormt tussen Vlamingen, Franstaligen en Teutoontjes, maar die ook zijn hoofd gebroken heeft over een nieuw en begeesterend project dat alle landgenoten kan samenbrengen en de separatisten terug naar hun loopgraven kan jagen!

bron: Taaladvies.net
1) Het hoofd van onze school, die eigenlijk graag advocaat had willen worden, volgt een deeltijdstudie rechten in Leiden.
2) Zijn vriendinnetje, die ik net heb leren kennen, vindt mij wel aardig.

Prima research, fansy. We leren weeral bij.

Het valt me dan weer wel tegen van Van Dievel dat hij Michel zo’n correct NL laat spreken ;)

Ik ben het daar totaal niet mee eens want: een zin moet lópen! En dat doet deze niet in mijn Nederlandse oren. Het onderwerp dat het dichtste bij staat is bepalend voor het aanwijzend voornaamwoord dat erachter komt dus is het ´een staatshoofd (o) dat´. Wat het staatshoofd daarvoor deed of hoe hij heet is van ondergeschikt belang.
Een bijzin laten prevaleren in een hoofdzin levert onlogische zinnen op!
Wordt vervolgd (denk ik)
We kunnen het ook Ruud Hendrikx voorleggen.

Op het eerste zicht komt het mij ook vreemd over, maar die taalregel blijkt toch veelvuldig toegepast te worden.

“het staatshoofd die” levert talrijke voorbeelden op:

knack.be: Volgens Nederlandse media wil een meerderheid in de Tweede Kamer in meer of mindere mate de politieke invloed van het staatshoofd, die lid is van de regering, beperken.

Beatrix, koningin der Nederlanden: …de ministers, daarna de staatssecretarissen) ten overstaan van het staatshoofd, die daarbij geassisteerd wordt door de directeur van het Kabinet der Koningin.

verenoflood.nu: In sommigen landen wordt ook het staatshoofd, die dan president heet, door het volk gekozen, ook dan weer op voordracht van zijn partij.

200 jaar geleden kreeg Nederland een staatshoofd : Naast het ‘staatshoofd’, die de uitvoerende macht had, was er een Wetgevend Lichaam. Dat had overigens maar beperkte macht.

Nog andere voorbeelden:

fgov.be: Het Regeringslid die het gezag uitoefent over de programmatorische federale overheidsdienst kan beslissen een beleidsraad op te richten …

Ik ben opgegroeid in Luik, sprak thuis Nederlands en op school Frans.", getuigt het parlementslid, die op korte tijd een hele reputatie wist op te bouwen in de Kamer van Volksvertegenwoordigers door zijn meeslepende humor en uitgebreide dossierkennis.

Anderzijds zijn er evengoed voorbeelden te vinden waar wel dat gebruikt wordt, bv.:

Dit gebeurt in de taal van het regeringslid dat het dossier heeft ingeleid.

Het is blijkbaar een taalregel die naar believen toegepast wordt.

In de eerste voorbeelden die GG vermeldt, gaat het om het gebruik van ‘die’ telkens gevolgd door een bijzin; wat niet het geval is in het laatste voorbeeld met dat.
Beide zijn dus correct taalgebruik.

Ik zie hier toch een paar hele kromme dingen:

´Het regeringslid die´
´het staatshoofd die de uitvoerende macht enz.

Ik heb het Ruud Hendrickx voorgelegd.
Of: we gaan een referendum houden!

Het antwoord

(bijna per kerende post)

Het taaladvies van Taaladvies.net klopt, maar jullie kennen duidelijk niet het verschil tussen een uitbreidende en een beperkende bijzin. Daar begin ik mee.

Een uitbreidende bijzin is een bijzin die extra informatie geeft en die je daarom ook weg kunt laten zonder dat de betekenis van de hoofdzin verandert. Een beperkende bijzin is essentieel: hij verkleint de groep tot die ene man of vrouw die je bedoelt. Omdat een uitbreidende bijzin weggelaten kan worden, hoor je een pauze voor de bijzin en de bijzin klinkt ook vaak lager in toon. Voor een beperkende bijzin hoor je nooit een pauze: je spreekt gewoon door. In de geschreven taal geven we pauzes weer met een komma. Voor een uitbreidende bijzin kun je een zinnetje plakken als ‘je weet wel’, bij een beperkende bijzin kan dat niet.

Een paar voorbeelden maken het waarschijnlijk duidelijker. Bekijk deze twee zinnen:
1a) De sinaasappel, die in het Frans ‘orange’ wordt genoemd, komt in België niet vrij in de natuur voor.
1b) De sinaasappel die al weken in mijn koelkast ligt, is nu toch beschimmeld.

In zin a is de bijzin een uitbreidende bijzin. Hij geeft extra informatie die je gerust weg kunt laten. Je pauzeert voor je de bijzin uitspreekt en je laat hem klinken als een ‘tussendoortje’. ‘Je weet wel: in het Frans noemen ze die orange.’
In zin b is de bijzin een beperkende bijzin. Hij beperkt alle sinaasappels tot die ene die al weken in mijn koelkast ligt. Je legt geen pauze voor de bijzin en je spreekt in één ruk op dezelfde toon door. Zin 1b kun je aanvullen met iets als: ‘en de andere niet’.

Zou je in a geen pauze laten horen en op dezelfde toon doorspreken, dan zeg je iets heel vreemds. Dan geef je aan dat er ook sinaasappels zijn die in het Frans niet ‘orange’ worden genoemd.

Een ander voorbeeld.
2a) Mijn broer, die in Frankrijk woont, komt niet naar ons feestje.
2b) Mijn broer die in Frankrijk woont, komt niet naar ons feestje.

In zin a heb ik één broer en over die ene broer zeg ik tussendoor dat hij in Frankrijk woont. In zin 2 heb ik verschillende broers en ik haal er eentje uit: die broer van me die in Frankrijk woont. Zin 2b kun je weer aanvullen met ‘en de andere(n) wel’.

Nu komt het.

Bij onzijdige woorden die naar personen verwijzen – let op: geen komma, want anders verwijzen alle onzijdige woorden naar personen – gebruik je ‘dat’ bij beperkende bijzinnen en kun je ‘die’ gebruiken bij uitbreidende bijzinnen. Dat staat in het advies van Taaladvies.net.

Louis van Dievel had ‘het staatshoofd dat’ moeten schrijven. Je spreekt gewoon door, je legt geen pauze, want je wilt alle mogelijke staatshoofden tot één bepaald type beperken: een staatshoofd dat een verbindingsteken is (en niet een ander soort staatshoofd).

Lees nu nog eens de andere voorbeeldzinnen.

- … het staatshoofd, die lid van de regering is, … : juist, want het gaat om een uitbreidende bijzin (“je weet wel: het staatshoofd is ook lid van de regering”); schrijf je de komma niet, dan is er ook een staatshoofd dat géén lid van de regering is (hier moet ‘dat’, want het is een beperkende bijzin).

- … het staatshoofd, die daarbij geassisteerd wordt …: juist, want anders zou er ook een staatshoofd zijn dat daarbij niet geassisteerd wordt.

- … het staatshoofd, die dan president wordt genoemd, …: juist, want anders zou er ook een staatshoofd zijn dat niet president wordt genoemd.

- … het staatshoofd, die de uitvoerende macht heeft, …: juist, want anders zou er in hetzelfde land ook een staatshoofd zijn dat niet de uitvoerende macht heeft.

- … in de taal van het regeringslid dat het dossier heeft ingeleid: juist, want het gaat om een beperkende bijzin: er zijn verschillende regeringsleden en eentje daarvan heeft het dossier ingeleid; vergelijk met ‘in de taal van het regeringslid, die het dossier heeft ingeleid’: dan is er maar één regeringslid.

- … zegt het parlementslid, die een stevige reputatie heeft opgebouwd …: juist, want we hebben het al de hele tijd over één parlementslid en over dat ene parlementslid wordt nog wat extra informatie gegeven.

- Het Regeringslid die het gezag uitoefent over de programmatorische federale overheidsdienst kan beslissen een beleidsraad op te richten …: FOUT, hier moet het ‘dat’ zijn. Jullie weten intussen wel waarom.

Door: Ruud Hendrickx.

“Dat is natuurlijk de symboolfunctie van de koning het staatshoofd. Die, als er in het binnenland een ramp gebeurt, z’n medeleven gaat betuigen, die in het buitenland ons allemaal vertegenwoordigt, die bepaalde standpunten van de regering naar boven brengt.”

De weddenschappen zijn open: juist of fout?