~de

~de

(vaste suffix)

~de wordt aan de stam van het werkwoord gehecht, waarbij de tweede persoon enkelvoud en meervoud “gij” of “gijlie” onderwerp is. “gij” of “gijlie” kan daarbij wegvallen. Hierbij treedt dikwijls gelijkmaking (assimilatie) op.

Typisch voor het Brabants in de ruime zin van het woord (prov. Antwerpen en Brabant en aanliggende gebieden).

zie ook ~te

190

ik heb “provincie Antwerpen” aangeduid want ons systeem is gekoppeld aan de administratieve verdeling, -de als suffix in de tweede persoon is algemeen Brabants, ook in Nederland, uiteraard in Vlaams-Brabant en in de grensgebieden met Oost-Vlaanderen en Limburg. Ik heb het persoonlijk voorzetsel in het meervoud “gijlie” genoemd maar dat kan natuurlijk ook “golle”, “gelle” of een andere uitspraakvariant zijn.

Ik heb het aangepast naar GV, want het wordt ook in ‘t algemeen Vlaams gebruikt. In ’t West-Vlaams is het systeem trouwens praktisch hetzelfde, maar in plaats van dat de d/t van het werkwoord de g van ’ge’ vervangt, is het de j van ‘je’ die de t/d van het werkwoord vervangt. Bv.:
- Zijt ge gij der al? → Zijde gij der al? → Zijde der al? (AV)
- Zijt je gij der al? → Zijje gij der al? → Zijje der al?

De tweede voorbeeldreeks is dus West-Vlaams.

Ik heb ooit ergens gelezen dat die ‘de’ het oudere ‘du’ vervangt. Nog ouder was thu.
Misschien gebruikten de West-Vlamingen die thu niet?
In ieder geval -de en -te volgen de regel van ’t kofschip (in Antwerpen, waarschijnlijk ook elders in Brabant).
bv. Kende gij de Paul?
Wette wa? We zullen lotjentrek doen!

Mij lijkt dat ook mogelijk*, maar ik heb ook al weten beweren dat het achtervoegsel gewoon toevallig dezelfde vorm heeft, maar eigenlijk pas gevormd is toen dat ‘du’ al de pist in was. Welk van de twee mogelijkheden klopt? Als Walter hier was, zou iemand het misschien kunnen zeggen.

Mijn voorbeeld hierboven klopt bij nader inzien wel niet volledig, want delen van het West-Vlaams, voornamelijk de zuidoostelijke, kennen eigenlijk wel iets dat nog op ‘thu’ gelijkt, maar ik kan niet zeggen of het een restant is dan wel hetzelfde fenomeen als hier. Een aanzienlijk deel van de sprekers zegt in die clitische vormen niet -je, maar -dje (uitgesproken zoals de Servokroatische ?, een zachte ‘dzj’), bijvoorbeeld:
“Wuk peizdje?”
De hamvraag is nu of dat wat dat daar staat te lezen valt als:
“Wuk peist je?”
dan wel
“Wuk peis(t) dje?”
Ik vermoed eigenlijk dat niemand met zekerheid het een dan wel het ander kan bevestigen of uitsluiten, en dat het voornamelijk gaat afhangen van hoezeer men wilt hankeren naar de goede oude tijd (1500 jaar geleden).
Ter volledigheid is in de link hieronder op bladzijde 211 (ofte 3) een tabel van de West-Vlaamse voornaamwoorden te vinden (ik heb hem ingekort want anders verslindt het VW weer al die underscores):
https://is.gd/2TvhCB

• In het IJslands is het trouwens ook van dat, maar daar gebruiken ze wel nog effectief thu voor de 2e persoon enkelvoud:
  “Wa wilt gij?” = “Hvað vilt þú?” (nadruk op ‘gij’)
  “Wa wilde?” = “Hvað viltu?”