tsjoep

tsjoep

(de ~, (m.), ~en)

neus (of tipje van de neus? zie reacties)

regio St.-Niklaas

zie ook andere definitie van tsjoep

64

“Minnen tsjoep is verbrand” was de dialect uitdrukking gisteren na het vrt weerbericht. Heb al meerdere keren bedenkingen gehad bij de vertalingen van deze rubriek. Vraag mijn eigen af of ze hier niet gewoon de tjoep, het topke, van de neus bedoelen?
Zouden ze in het Waasland zeggen: Ik snuit mijnen tjoep?

“Met de zwarte tjoep ( neus) van de Zjef op een paar cm’s…. " (blog.seniorennet.be)

Hebben ze dat effectief op die manier gespeld? “Minnen” lees ik met een scherpe i, maar algemeen Waas/Vlaams is gewoon “mijnen”. Zelfs met een doffe ? klinkt “m?nnen” onnatuurlijk als iets anders dan het werkwoord, of het meervoud van min/minne, en hoe dan ook kommen gereduceerde bezittelijke voornaamwoorden niet echt (meer) voor. Tenzij dat ze een onderscheid willen maken tussen een lange ‘ij’- en een korte ‘ij’-klank, maar dat slaat nergens op (allez, toch niet op die manier).

En om op de vragen te antwoorden: 1. ik vermoed van wel, 2. volgens mij kunt ge dat niet zeggen, maar gewoon omdat ge “ik snuit mijne neus” ook niet zoudt zeggen (hoe dikwijls gebruikt ge in ‘t Vlaams überhaupt een OTT voor een actie?). "’k Moe rap efkes mijnen tjoep snuiten" doet geen geweld aan mijn oren.

Nu, specifiek aan Sinneklaas is dat in alle geval niet, want in de WBD voor ‘neus’:
teut (Wagenberg AG (grenst aan Zuid-Holland, nvdnthn)), tip (Hekelgem, …), t??p (Peizegem) (http://www.e-wbd.nl/lemma/search/?search=neus)
En in de WLD voor ‘neus’:
ti?n (Montzen), tep (Bilzen, …), tip (Genk), tøp (Doenrade), top (Dilsen)
(http://www.e-wld.nl/lemma/search/?search=neus)
Maar bovenal: in de (fysieke) WVD is het nievers niet te vinden! (De digitale WVD trekt op niet veel, dus daar moet ge niet op betrouwen.)

Ik heb der dan nog een aantal idioticons op nageslagen, maar daar was het ook hoegenaamd niet in te vinden. Met andere woorden, de vermeende dialectuitdrukking is toch wel redelijk vergezocht.

Ik had de spelling overgenomen uit het voorbeeld van fansy maar ben het op het weerbericht van 20/8/19 eens gaan terugkijken en inderdaad er staat letterlijk “Minnen tsjoep is verbrand” en dat het van Sint-Niklaas is. Ik heb de indruk dat die uitdrukkingen of spreuken door kijkers ingezonden worden en dan is spelling en juiste vertaling natuurlijk problematisch.

P.S. En direct gevolgd op het weerbericht reclame door een stem in vlekkeloos Vlaams: “Eerlijk gezegd, met Corona Direct Verzekeringen, (kikkerstem)DIRECT, kunde elk weer aan”

En dan nu de relevante lemma’s in/uit het Waasch Idioticon:

“TSJOEP, z. nw. m.. — Z. Sjoep, top. K. tsop. j. sop, top = cacumen.”

“SJOEP, z. nw. m.. == Top. De vogel zit op den sjoep van den boom. ’t Was vlak op ’t sjoepken van mijnen neus.
Ook soep, sop, tjoep, tjop.
Bij T. en R. sjop.”

“TJOEP, z. nw. m.. == Top, kop van den boom. S. De lijster zingt veel op den tjoep van dien populier.
— == Kwispel, tros. Aan de vier hoeken van het kussen hangt een tjoepken.”

“TOEP, z. nw. m.. == Toppunt van iets. Er zit een splinter in den toep van mijnen kleinen vinger. Hij kroop tot in den toep van den boom.
- == Kwispel. Aan de vier hoeken van sommige kussens is een saaien toep.
- == Bolvormig, uitstekend deel van iets. Aan sommige schelen is er een toep, om ze gemakkelijker te vatten.
- == Lichtzinning vrouwmensch. Zotte toep, wilde toep.
- Z. Neus.
— == Kuif van vogels.
Bij C. top.”

C. → Idioticon van het Antwerpsch Dialect (Cornelissen/Vervliet)
K. → Etymologicum Teutonicae Linguae (Kiliaan)
R. → Haspengouwsch Idioticon (Rutten)
S. → Algemeen Vlaamsch Idioticon (Schuermans)
T. → Hagelandsch Idioticon (Tuerlinckx)

Vandaag was het weer een uitdrukking uit Sint-Niklaas, ze hebben daar een vaste correspondent denk ik: “In de blakke zon gô rongdlopen” (In de volle zon gaan rondlopen). Dat is er weer zo eentje met een spelling van keskeschiet, half fonetisch, half standaardspelling.

Goh ja, ge kunt het die mensen moeilijk kwalijk nemen dat ze niet volledig op de hoogte (en) zijn van de algemene regionale uitspraakregels, en dat ze dus denken dat ‘rongdlopen’ een ander woord is omdat ze niet weten dat álle woorden die op -ond eindigen daar worden uitgesproken als -ongd. Idem voor ‘gô’, dat, als ik het goed verstaan, ‘goa(n)’ moet voorstellen, waarbij dat de ‘oa’ niet minder dan de algemeen Vlaamse uitspraak voor de lange ‘aa’ is, en de (n) eveneens een vrij algemene nasalisering is voor een betere uitspraak (ge moet al praktisch een seconde pauzeren voor van een n naar een r over te schakelen). Door de taalzuivering zijn mensen vele minder vertrouwd met de dialecten van 20km verder, en krijgen ze vele gemakkelijker het idee dat hun dialect uniek is en niks van zien heeft met enig ander dialect – ze kunnen het dan ook alleen nog maar vergelijken met de ABN-kinder-en-huisdierentaal.
Misschien zijn ze wel op de hoogte en willen ze gewoon hun dialect benadrukken, maar waarom dat ze dan wel ‘lopen’ schrijven en niet ‘loopn’ of zelfs ‘luuëpm’ is dan weer een geraadsel.

Een echte uitdrukking is het eigenlijk ook niet echt, maar een enkel woord dat niet gekend is boven de Moerdijk. Bon ja.

Ge hebt gelijk, we kunnen die mensen niets verwijten (als het inderdaad inzendingen zijn). Want buiten spelling is Vlaams schrijven niet gemakkelijk omdat dat op school nooit geleerd is geworden. Maar bij de vrt zouden ze dan toch iemand met wat deskundigheid eraan moeten zetten om die uitdrukkingen op een iets of wat deftige manier te presenteren voor heel Vlaanderen. Op deze manier is het enkel wat folklore, die door de presentatie ook nog eens geridiculiseerd wordt. Ze zouden het toch iets serieuzer mogen pakken.

“Op deze manier is het enkel wat folklore, die door de presentatie ook nog eens geridiculiseerd wordt.”
Ik vrees eerlijk gezegd dat dat nog altijd de bedoeling is: ‘koddig dialect’ vs. ‘beschaafde standaardtaal’.

Die ‘geleerd is geworden’/‘geworden zijn’ verdient trouwens ook nog een lemma, dan is met ‘geweest zijn’ en ‘gehad hebben’ denk ik het trio voltooid.