se

se

wordt gebruikt om nadruk te leggen op een scheldnaam, eventueel zonder een scheldnaam uit te spreken

- sen voor een mannelijk woord dat begint met een klinker (of h) of met een b, d, t: “Gij sen onnozelaar!”, “Gij sen boer!” “Gij sen debiel!” “Gij sen triestigaard!” Maar: “Gij se trut!” (= vrouwelijk)

- wordt gebruikt
1.na gij of gijlie (of varianten hierop)“Gij sen onnozelaar!” “Gelle se smeerlapen, ne mens zo bedotten.”
2. zonder persoonlijk voornaamwoord als het geen aanspreking is: Sen deugeniet! Hij is er met de kas vandoor! Se bandieten! Ze hebben mijn banden afgelaten.

517

se!

Heb ik ook al gehoord zonder begeleidend woord:
Se! Se! (open e; met name als je iemand betrapt of wilt berispen)
Misschien niet algemeen in Limburg – enkel in de Kempen?
Herkomst: verbastering van “zie”? Verschillend van de in het lemma bedoelde betekenis, lijkt me.

Nog eens mooi (ander) voorbeeld:
Ik zit thuis te werken aan tafel en mijn zoontje van vijf wil met me spelen. Ik wil mijn werk eerst afmaken (ik weet het, ik ben niet de ideale vader) en ik vraag hem eerst een puzzle te maken in afwachting dat ik kom spelen. Na een minuutje of zo komt hij al terug en toont zijn afgewerkte puzzle. Ik vermoed dat hij de blokjes gewoon allemaal ineens heeft omgekeerd en zeg:
. Zo zijn wij niet getrouwd, hé! Je moet hem ‘tegoei’ maken.
Hij weer weg en een kwartiertje later toont hij fier zijn afgewerkte puzzle:
. Nu kunnen we trouwen, se, papa!

Is er iemand die een regeltje kent voor de se/sen? (zie opm in lemma)

mannelijk: Gij sen aap, sen boer, sen debiel, sen etter, sen Hollander, sen imbeciel, sen oelewapper, sen teppe, sen uil,
mannelijk: Gij se foefelaar, se geilaard, se jammenvoeten, se koppigaard, se leugenaar, se mongool, se napjaar, se prul, se rolmops, se schele, se voddevent, se worst, se zot

voor vrouwen enkel se: Gij se debiele. Gerda, gij se etter!

Regeltje: gewoon zoals bij nen en den: ‘sen’ voor een mannelijk woord dat begint met een klinker (of h) of met een b, d, t.

vreugske?

Kan ‘se’ niet of wel gebruikt worden als afkorting van zenne of: is het niet?

‘Se’ kan niet gezien worden als een afkorting van ‘zenne’ omdat:

1. ‘se’ in het lemma gebruikt wordt als tussenvoegsel bij een persoonsvorm en een substantief en kan ook door geen enkel ander woordje worden vervangen.

2. ‘se’, als stopwoord, kan wel vervangen worden door ‘za’, ‘zenne’ of ‘zalla’; zoals in de zin van:
Nu kunnen we trouwen, se, papa!
Nu kunnen we trouwen, za, papa!
Nu kunnen we trouwen, zenne, papa!
Nu kunnen we trouwen, zalla, papa!

Zelle (zij) doen dat weeral goe, sè!

Bij een substantief met een vrouwelijk karakter, beginnende met een klinker kan ‘se’ ook in een afgekorte vorm of in de mannelijke vorm gebruikt worden om de nadruk te verleggen:

Gij s’onnozel wicht
Gij se, onnozel wicht
Gij, sen onnozel wicht

Hmmm

In “gij se, onnozel wicht”, is de “se” daar niet eerder een zenne-se? Of bedoelt ge gewoon dat de n niet uitgesproken wordt als er een kleine stemrust is?

De verbuiging voor mannelijke woorden lijkt duidelijk op basis van ulle commentaren: Het is “se”, maar “sen” voor bdt, klinkers en h.

De verbuiging van vrouwelijk en onzijdig is ook geen probleem voor medeklinkers: altijd “se”

Het echte vraagstuk is dus wat ge in het vrouwelijk en onzijdig doet bij een klinkerbotsing, als ge ze wilt vermijden: laat ge de e weg of voegt ge een n toe?

Trouwens, kan het ook in het meervoud? “Gijle se dommeriken” ofzo

1. Men kan ook zeggen:
Zij daar zenne, gij s’onnozel wicht of
Gij zenne, s’onnozel wicht.
‘se’ is een vaste interjectie waarbij de klemtoon op het tussenvoegsel ligt.
(Vergelijk het desnoods met de franse wederkerige persoonsvorm ‘se’ maar dan niet vervoegbaar).
Se’ legt de klemtoon op het direkte, het aanvallende (zoals vermeld in het lemma) tot de persoon zelf, zonder de omgeving erbij te betrekken. Hierin wordt ook de irritatie en de kwaadheid van de gebruiker gevoeld en gehoord.

2. Vervangt men ‘se’ door ‘zenne’ krijgt men een totaal andere gevoelswaarde in zijn betekenis.
‘Gij zenne, onnozel wicht’ is een lichte vorm die humoristisch wordt gebruikt om toch ook te zeggen hoe onnozel iemand kan zijn. De omgeving wordt hierbij wel betrokken want gegarandeerd dat iedereen lacht.
In deze zin ligt de klemtoon niet op ‘zenne’ maar op de 2de ‘o’ van ‘onnozel’

Bij sommige klinkerbotsingen worden de 2 vormen s’ en sen gebruikt. Meestal s’ + klinker hangt ook af van de woordensnelheid van de gebruiker.

En het kan absoluut ook in het meervoud gebruikt worden.

maar toch...

Ik zie wel dat ‘se’ ook gebruikt wordt om: niet?, niet dan? of ja toch? (allemaal in vragende vorm) uit te drukken.
Ek zien dat toch goed se?
Of: Ek zien dat pertang nie verkeerd se?

Inderdaad, hier wordt het als stopwoord gebruikt op het einde van een vragende zin om te bevestigen en bevestigd te worden.
In deze vorm, kan ‘se’ door verschillende andere betekenissen worden vervangen.
vb:
he/za/zenne/zalla?
ja toch/nee toch/toch/niet/of niet/of wel/just/is het ni/dat is toch…?

dat wouw ich noe_ gaer weite

Bijkomend lemma met de nodige uitleg over de betekenissen en in welke situaties ‘se’ wordt gebruikt is ingezet. Ik hoop dat je vraag meer dan voldoende beantwoord is nu?