bdht-klinkerregel

bdht-klinkerregel

(grammatica)

De bdht-klinkerregel is een eenvoudige grammaticale regel met verregaande gevolgen in de Zuidnederlandse dialecten, die bepaalt of er na lidwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en voornaamwoorden een -n moet komen.

De regel gaat als volgt:
Als het woord dat volgt op het lidwoord, bijvoeglijk naamwoord of voornaamwoord mannelijk is en begint met een b, d, h, t of een klinker, wordt er een -n ingevoegd, bv.
→ ne + grote + auto → ne groten auto
=> ‘auto’ is mannelijk, dus moet ‘grote’ mannelijk zijn, en wordt er een -n aan toegevoegd; omdat ‘groten’ niet met een b, d, h, t of klinker begint, wordt er geen -n aan ‘ne’ toegevoegd
→ ne + oude + auto → nen ouden auto
=> ‘auto’ is mannelijk, dus moet ‘oude’ mannelijk zijn, en wordt er een -n aan toegevoegd; omdat ‘ouden’ met een klinker begint, wordt er ook nog een -n aan ‘ne’ toegevoegd

De regel is voorts ook van toepassing op samenstellingen bestaande uit twee zelfstandige naamwoorden: als het tweede deel van de samenstelling mannelijk is en begint met een b, d, h, t of klinker, wordt er een -n ingevoegd, bv.
→ pot + dèrm = pottendarm
→ pan + koek = pannekoek
Dit is dan ook de reden waarom de spellingsregels betreffende de ‘tussen-n’ in het Nederlands voor elke Vlaming nonsensicaal aanvoelen: ze zijn nonsensicaal.

In sommige dialecten was de regel vroeger nog iets uitgebreider, en ging er ook een -n vooraf aan woorden die met een l of een r begosten, maar dit fenomeen is nu (zo goed als) uitgestorven.

In het Limburgs wordt de regel niet toegepast op woorden die met een b beginnen, en is het dus niet ‘nen bakker’ maar ‘ne bakker’.

Daarnaast wordt de bdht-klinkerregel ook in de omgekeerde richting toegepast bij onzijdige woorden. Dit wil zeggen: waar de bdht-klinkerregel bij mannelijke woorden gaat om een toevoeging van een ‘n’, gaat het bij onzijdige woorden om een verwijdering van die ‘n’. De lidwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en voornaamwoorden die bij een onzijdig woord horen worden van hun eind-n ontdaan indien dat onzijdig woord niet met een b, d, h, t of klinker begint, bv.
→ een + klein + kind = e klei kind
=> ‘kind’ is onzijdig, dus moet ‘klein’ onzijdig zijn, en wordt de ‘n’ afgeknipt; omdat ‘klein’ niet met een b, d, h, t of klinker begint, wordt de -n van ‘een’ afgeknipt
→ da + schoon + huis = da schoon huis
=> ‘huis’ is onzijdig, dus moet ‘schoon’ onzijdig zijn, maar ‘huis’ begint met een h, dus blijft de -n van ‘schoon’ behouden

vgl. de ‘Eifeler regel’ in het Luxemburgs en aangrenzende dialecten

zie ook: de uitleg over accusativisme bij nen; tussen-n in combinatie met man. znw.

23