Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
toelatingsexamen; toegangsproef
vnw: toelatingsexamen
Van Dale 2016 online: BE
DS2015 standaardtaal
zie ook ingangsexamen + uitleg
- “Zit je zoon nu te ’s zomers te blokken?”
- “Ja, hij heeft binnen een maand toelatingsexamens voor de unief”.
Maar ondanks dat hij heel de zomer geblokt had, was hij gebuisd voor het toegangsexamen.
dicht- , in samenstellingen zoals
toeplakken, toenaaien, toedoen, toewaaien, toeslagen, toemetsen, toekloppen, toeplooien, toeslagen, toedraaien, toeschilderen, toetoeverven, toezetten, toeklikken, toevallen, toesmijten, toegooien, toegeven, toenemen, toeduwen, toeschuiven, toeaarden, toeslibben, toevliegen, …
“Toe wordt ook gebruikt als eerste deel in samengestelde werkwoorden als toebinden, toebranden, toedrukken, toehouden, toeknijpen, toemaken, toenaaien, toeknopen, toeplakken, toespijkeren, toevouwen, toesnoeren, toegroeien, toeklappen. In België worden zulke werkwoorden frequent gebruikt, vooral in gesproken taal en informele geschreven taal. In Nederland zijn ze minder gebruikelijk.” (taaladvies.net)
vb. toeplekke
Hij sloeg keihard de deur achter zijn eigen toe en was weg.
De naad van mijn broek is gelost, kunde gij dat toenaaien?
Was was die klop? ’t Venster dat boven toewaaide of wat?
titel (in enkele op het Frans gebaseerde uitdrukkingen die vooral bij onze administratie nog steeds erg populair zijn)
deze met * staan in Van Dale 2014 als Belgisch-Nederlands, niet algemeen
- ten titel van (Frans: à titre de)* (titel, ten ~ van)
- ten titel van betaling (à titre de paiement)
- ten titel van voorbeeld (à titre d’exemple)
- ten bijzonderen titel (à titre particulier)
- ten definitieven titel (à titre définitif)* (titel, ten definitieven ~)
- ten individuelen titel (à titre individuel) (titel, ten individuelen ~)
- ten kostelozen titel (à titre gratuit)* (titel, ten kostelozen ~)
- ten persoonlijke titel (Fr. à titre personnel)* (titel, ten persoonlijke ~)
- ten vertrouwelijken titel (à titre confidentiel)* (titel, ten vertrouwelijken ~)
- ten voorlopigen titel (à titre provisoire)* (titel, ten voorlopigen ~)
- ten uitzonderlijken titel (à titre exceptionnel)* (titel, ten uitzonderlijken ~)
idem dito:
- ten algemenen titel, ten bezwarenden titel (titel, ten bezwarende ~), ten bijkomstigen titel, ten eeuwigen titel, ten exemplatieven titel, ten indicatieven titel, ten informatieven titel, ten precairen titel, ten privé titel, ten provisionelen titel, ten tijdelijken titel, ten zelfden titel (enz. enz.)
> andere betekenis van titel
goed gedaan, ferm gedaan
vgl. goeien bal
Oud wordt nieuw, gebruikt wordt hergebruikt en afval wordt sjieken bal! (GvA Kempen, 29 november 2016)
Sjieken bal! Allemaal netjes gedaan. (home-theater.be)
SN/NL: de lont in het kruitvat steken
variant: ‘de lont aan het vuur steken’ (lont, de ~ aan het vuur steken)
antoniem: lont, het vuur uit de ~ halen
zie ook vier
Muzikaal wordt het vuur aan de lont gestoken door Et Encore, een gezonde portie folkrock om er meteen stevig in te vliegen. (hln.be)
“Als echte Hollander moet ik bekennen dat ik deze uitdrukking niet ken.
Wel: “de lont in het kruitvat steken” Ik neem aan met dezelfde betekenis." (forum.wordreference.com, discussie over “het vuur aan de lont steken”)
Je kunt de lont in het kruitvat steken en in België ook het vuur aan de lont. (vrttaal.net)
zich haasten, zich reppen, crossen
NL-SN betekenis van koersen: (Van Dale online 2020): de koers richten: dat schip koerst naar Java
zie ook andere betekenis van koersen
We zijn dus ook door de supermarkt gekoerst om ons gerief en dan snel naar huis de frigobox gevuld (blog)
Daarjuist met alle moeite uit mn bed gerold, rap klaargemaakt, naar de les koersen en juist te laat komen, en dan horen da er geen les is wegens prof ziek. (9lives.be)
Hij koerst naar school en dankzij zijn geheime binnenweg arriveert hij nog net op tijd. (mappalibri.be)
iemand die hard zijn best doet om carrière te maken
AN: carrièremaker, streber
De leerkracht is geen carrièrist maar een idealist. Zelf sta ik als zij-instromer twee jaar in het onderwijs. Ik ben dus een groentje. (DM)
De carrièrist opereert integendeel met een onzekerheid die hij altijd zélf mee produceert en die hij nooit kan opheffen, enkel imaginair negeren. (De Witte Raaf)
Snijselder heeft een bossige groei, dus met vele stelen aan één plant (vandaar de naam bosselder). Snijselder heeft een sterk aroma, waardoor de plant volgens sommigen eerder bij de kruiden thuis hoort. Je mag er stengels afsnijden, de plant groeit weer aan. Vandaar de naam snijselder.(mijntuin.org)
Van Dale 2017 online: BE
SN-NL: snijselderie
- wordt in Antwerpen soepselder genoemd
> verzamellemma groenten en fruit
Selder is een bladgroente met een pittige smaak. Groene selder wordt ook wel blad-, snij-, struik- of bosselder genoemd. Het is een pittige groente die gebruikt wordt voor het kruiden van gerechten. Witte selder (of bleekselder) is minder sterk dan de groene snijselder. Toch kan hij perfect gebruikt worden om een bouillon of een soep te kruiden. Knolselder hoort ook nog tot de familie maar verschilt in smaak en bereiding. (libelle.be)
SN/NL: uit eten (gaan)
Gaan me nekeer gaan gaan eten gaan?
“Ik ga uit eten.” kun je inderdaad zeggen, maar dat hoor je hier dan weer nooit. Waarom zou “Ik ga gaan eten” dan fout zijn en “Ik ga uit eten.” juist? (noxa.net)
slaghout voor pingpong, tafeltennispalet
NL: batje
zie ook palet, pingpongtafel, pingpongraket
Als ge twee pingpongpaletten en een balleke hebt, kunnen we zoals Slisse en Cesar op de keukentafel pingpongen.
Die rubber van mijn pingpongpalet hangt los, ik kan nog maar langs ene kant spelen.
weddenschap waarbij gegokt wordt op drie paarden
vnw: (super)trio, weddenschap op de eerste drie paarden in de juiste volgorde in een wedren
NL: supertrio
Ga je ook kijken naar de paardenrennen? Ik heb vorige keer al de tiercé gewonnen.
1) bevestigend tussenwerpsel
2) vragend of verbazend tussenwerpsel
3) tiens-tiens: dubbel vragend of bevestigend tussenwerpsel
vnw: kijk, hee, wel wel, nou nou
(Graag verbetering of verduidelijking van deze beschrijving)
>Fr. tenir: houden
vgl. deh
1) Dat is nogal duidelijk, tiens. Ge ziet toch dat dit de grootste is!
2) Tiens, ik dacht dat hij al vertrokken was?
3) Tiens-tiens, mompelde Witse toen de verdachte zich versprak.
iets of iemand kunnen duiden, thuisbrengen
vnw: thuisbrengen, zich herinneren waar iets of iemand hoort
VD2017 online: BE
Nog steeds had ik mijn ongenode disgenoot niet kunnen thuiswijzen, maar ik moet er wel aan toevoegen dat zijn stem me hoe langer hoe meer vertrouwd voorkwam. (florsnieuweblog.blogspot.be)
brandweerwagen, pompierauto
zie ook pompier
Oude pompierwagen verhuist naar brandweermuseum (standaard.be)
…draaide de pompierwagen de speelplaats op waar de vele nieuwsgierige kinderen wachtten (hbvl.be)
initiatief waarbij burgers ingeschakeld worden om statistisch onderzoek te doen over het verkeer in hun straat en ze gevraagd worden auto’s, voetgangers en fietsers te tellen
google2018: .BE (>3.040) ; .NL (>94)
Hoe druk is het in je straat? Dat meten 2200 mensen in Antwerpen en omliggende gemeentes met het project Straatvinken. (vrt.be)
Straatvinken is een jaarlijks telmoment dat nagaat hoe gezond het verkeer is in onze straten. Dat gebeurt via een speciale app of een papieren telformulier. In 2018 vindt het telmoment van Straatvinken plaats op donderdag 24 mei van 17 tot 18 uur. Iedereen in de regio Antwerpen of Leuven kan meetellen. Tijdens het telmoment noteren burgers gedurende één uur hoeveel voetgangers, fietsers en voertuigen er door hun straat passeren. Wetenschappers onderwerpen de resultaten vervolgens aan een analyse. (straatvinken.be)
Als het bij Argenta kan, dan moet het toch in heel Antwerpen en Leuven kunnen? Wij geloven er alvast in! Daarom steunt Argenta het project Straatvinken. (argenta.be)
Uitzonderlijk veel West-Vlamingen tellen verkeer tijdens jaarlijkse actie ‘Straatvinken’: “Confronterend hoeveel wagens passeren” (vrt.be)
werkgelegenheid
vnw: in België ook: werkgelegenheid
Van Dale 2018 online: BE
DS2015 standaardtaal
zie ook tewerkgestelde; tewerkstellen; tewerkstellingsattest; tewerkstellingscijfer; tewerkstellingsdienst
De tewerkstelling in Vlaanderen is spectaculair verminderd de jongste maanden.
= voltooid deelwoord van heffen, in de betekenis van optillen en van belastingen laten betalen.
De verleden tijd is hof/hefte.
idem voor opheffen
" … een lager bedrag waarop het geoffen wordt, de invoerrechten …" (B. Schols in De Afspraak 14 mei 2019)
“Hij was ook een stevig ventje direct na de geboorte, hij hof ook al na een paar uur zijn hoofdje direct op!” (mamaforum.libelle.be 18 okt. 2007)
“Maar een tijdje terug wou ik ook agility met hem proberen maar ben moeten stoppen, hij hefte altijd zijn poot op als hij het kan.” (hondenvrienden.be 28 feb. 2010)
zich terugtrekken op, zich beperken tot, zich concentreren op
vnw: zich terugplooien op: terugvallen op
DS2015 standaardtaal
Typisch Vlaams: je terugplooien op: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 7
zie ook terugplooien; terugplooien op zichzelf
Een belofte, werd gezegd, maar de ingenieur koos voor de haven en plooide zich terug op de lokale politiek in het West-Vlaamse Damme (hln.be)
plooide zich terug op Eeklo en op zijn leraarschap, bleef wel artistiek actief, maar kwam met zijn werk nauwelijks naar buiten. (odis.be)
Mobistar plooit zich terug op kernactiviteit – Test Aankoop
Iedereen kent de mogelijkheden en de standpunten van de andere partijen, “maar alle partijen plooien zich terug op strategische communicatie”. (Proximus.be)
AXA Bank helemaal teruggeplooid op België | De Tijd
belangrijke mensen, beroemde mensen, BV’s, …
soms ook letterlijk mooie mensen
kan ook ironisch bedoeld zijn
zie ook: hoe later op de avond, hoe schoner volk
Er was veel schoon volk op de première van de film.
“Een diner op een ambassade in Brussel, met schoon volk uit politiek en diplomatie, verliep gezellig geanimeerd met pittige commentaar over terreurdreiging en immigratiedruk, over Donald Trump en Hillary Clinton, over Rusland en Oekraïne, en over onze moeilijke Belgische toestanden.” (Knack 041016)
iemand die een prominente rol speelt op een bepaald gebied
vnw: tenoren: favorieten in de sport, kanshebbers voor een overwinning, toppers
anw: (vooral) in België: iemand die in een bepaald milieu een toonaangevende rol speelt
Tenoren zakken af naar Zelzate: Hoog bezoek afgelopen zaterdag in Zelzate. Federaal minister Pieter De Crem, Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege en Vlaams minister Hilde Crevits zakten af naar de nieuwjaarsreceptie van CD&V Meetjesland in restaurant ‘Den Hof’. (hln.be)
De drie tenoren van de Vlaamse keukenverkoop: “Onze sector staat op ontploffen”. (hln.be)
Drie tenoren van de Vlaamse fictie, drie beste vrienden: ‘Ik had het er soms lastig mee dat mijn carrière wat trager op gang kwam’. (demorgen.be)
De slotwoorden van tenoren Van Aert en Van der Poel: “Het rondje is niet meer te vergelijken met gisteren”. (sporza.be)
We zullen het talent van de dansers van dit grote Portugese referentie-instituut ontdekken in drie stukken van een tenor van de choreografie, Hans van Manen. (theatredeliege.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.