sta

sta

(3de pers. enkelv. staan)

staat

Naar aanleiding van het stuk van Vitalski “Daar sta iemand”

ook voor bestaan, ontstaan, verstaan, …

375

Ook voor gaan is de 3de pers. enk.:

Hij ga naar school.

Da ga ni gaan.

Aha, ge kunt de -d weglaten vóór klinkers? Is da gewooner dan ze wel uitspreken? (Ik heb het dus over Da sta u goe en Daar sta iemand)

Zeker. Der stoa iemand. Maar, daar stoad iemand kan ook natuurlijk.

Het schip verga in de storm.

Hij bega een ongeluk.

Voor mij moet die d er altijd tussen bij klinkers: daar staad iemand, het schip vergaad in de storm, hij begaad een ongeluk.

Zonder d hoorde ook wel veel, maar vooral bij jongeren (in mijn ervaring)

idd de uitspraak vraagt om een ‘d’ als de klemtoon op een ander woord of zinsdeel wordt gelegd.
Als de nadruk op het werkwoord wordt gelegd dan is het zonder ’d’en wordt de klinker ook langer aangehouden.
Probeer zelf eens de klemtonen te verleggen, dan hoort ge het direkt. vb Daar sta iemand.

’t Is precies heel moeilijk ne regel te vinden. In dat van die klemtonen zit zeker iets in, fansy. Een volgende klinker zal inderdaad meer aanleiding tot een tussen-d geven, maar sluitend vind ik dat niet.
Maar ik kan er de vinger niet opleggen…

‘t Kan ook nog anders: als er een ’h’ volgt kan er ook wel eens een tussen-g komen:
Hij versta-g-het nie. (Naast: Hij versta-d-et nie en Hij versta-ët nie.)

In de tweede persoon kunt ge ook raar dingen tegenkomen:
Ge versta niet waarom… (Terwijl met je er een -t nodig is: Je verstaat niet waarom…)

Ik verstaan er eerlijk gezegd niks meer van :)

De gij-vorm is hier gewoon altijd identiek aan de hij-vorm he, dus gewoon tussen-d in dezelfde gevallen, en tussen-g in dezelfde.

Voor “het” komt er inderdaad een g. Daar staget, hij zieget ni liggen.
Andere woorden met een “h” hebben dat bij mijn weten niet.

zijn er ander gevallen van klinker+d die g kunnen krijgen?

?hij deget?
?hij leiget?
…

Hij doe ze schrikken
Hij doe-g-het weer

In de stam valt d of t weg na een lange klinker of een tweeklank, ook in de verleden tijd van sommige ww.

gaan: zij gaat het doen > zij gaget doen; hoe gaget?
slaan: hij slaat het > hij slaget
inslaan (stockeren): hij slaat het in > hij slaget in
afslaan (afwimpelen): hij slaat het af > hij slaget af
opslaan (bewaren): zij slaat het op > zij slaget op.
zeiden (ovt zeggen): zij zei het nog > zij zeeget nog
bestaan: hoe bestaget dat dat kan?

Het is niet enkel de d of t die in g verandert maar ook dubbele medeklinkers in de stam zoals bij:

hebben: zij heeft het bij > zij hee-g-het bij
hier valt de dubbele medeklinker ft weg.

Nog werkwoorden waarbij de dubbele medeklinker vervalt?

Dat is natuurlijk in de veronderstelling dat de vorm “heeft” de basisvorm is ;)

Als ge uitgaat van hee(d), dan is de vorm volledig gelijkwaardig aan staa(d). De vorm met FT komt namelijk niet voor buiten de schrijftaal (in geen enkel Vlaams of Hollands dialect, alleen in het Oostnederlands/Saksisch ‘hie hef’)

Daar sta~g~et; hij hee~g~et (gedaan)
Daar staa~d~iemand; hij hee~d~iemand gezien.
Daar sta~*f*eel volk; hij hee~*f*eel gedaan.

Ge moet dus eigenlijk uitgaan dat het is “hij heet”. En dan is er geen dubbele medeklinker die wegvalt.
(zoals een oudere vorm voor hoofd ook hood is/was)

Farm om te weten.

zijn: gij zijt het manneke voor die job > gij zijget …
hij is … > hij ist
In deze vorm is hij en gij niet identiek en wordt de g enkel toegevoegt in de gij-vorm.

als zeeget ga, dan zou leeget ook moeten gaan zeker? en deeget?

hebben: hij heeget maar gij heddet

ik denk da’k “gij hegget” gehoord heb

yep, fixkes!

http://www.aentwaerps.be/texts/view/1003

oe-oe-oe, gij eh-g-et
oe-oe oe-oe-oe-oe, ge meu-g-et ouwe
ik wil alliên moh vrouwe meh een
oe-oe-oeksken af

bij mijn weten besta gij hegget ni, nog nooit gebruikt en nog nooit gehoord.

eh-g-et: eh = ee: gij heeget ipv gij hegget

gij heddet is Kempens maar geen Antwaarps natuurlijk.

houden, onthouden:
gij, hij gelle houget, onthouget

“kdoeget” googelt opmerkelijk goed

Aanvoegende wijs

„Daar sta iemand” = „Moge daar iemand staan”.
Of begrijpe ik zulks verkeerdelijk?

Helaas niks met aanvoegende wijs te maken :)

Gewoon t-wegval, zoals ook in me (met), da (dat) enz.

voldoen: voldoeget
voldeed: voldeeget
zouden: zouget

Oho, het slaagt kwink, als het ware! (Ai, alwederom een aanvoegende wijs! Ik voeg veel te veel aan in mijn wijzen, mij dunkt.)

In het zuidwesten althans is die g-insertie geenszins geplogen. Hooguit een verzwakking naar /d/ bespeure men alginds.
Voldoet ’t / voldoede gij / voldede gij?
Zoedt ’t / zoedt gij?

“kwink slagen” ’ t zou schoon staan in het VW. Maar ik zie dat het ook in NL gebruikelijk is “kwink slaan”. Heeft die kwink iets te maken met kwing, een ~ kwijt zijn?

Heer Bommel en de kwinkslagen is een verhaal uit de Bommelsaga, van de Nederlandse stripauteur Marten Toonder.
Kwinkslag: (1410) van Middelnederlands quincken (zich snel bewegen), dus de betekenis zal oorspronkelijk zijn geweest ‘verrassende slag’
MNW: tautologische samenstelling van quinc en slach.
Quinc: Over quenc (quenck) in den zin van kwik, toespeling, woordspeling, kwinkslag
Quinken: http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=MNW&id=44928&lemmodern=kwinken
ook quicke: klucht