nem

nem

daar heb je het!
voila!
daarzie: daarsè!
hierzie: hiersè!
pak aan!
daar kan je het mee doen!

335

En dit is nog echt gebeurd ook!

jaja, ik geloof dat volkomen Gargamel. Het lemma werd al vermeld met regio Oost-Vlaanderen. Hoe gaan we dat oplossen, laat ge het staan, gaat ge de zin en de rest van de aanvullingen bij het vorige lemma zetten? We zien het wel.

van “neemt”? (nemt, dus)

Grytolle, ik denk van niet, een veelvoorkomende variant is “nè” zonder -m, lijkt mij weinig waarschijnlijk dat die ‘mt’ zou vervallen. Ook gebaseerd op de West-Vlaamse uitspraak van ‘neemt’/‘nemt’ → /n?mt/, zou een klankverschuiving van een doffe i naar een scherpe è vreemd zijn. Met een verklaring vanuit het Frans “il en est” kunt ge misschien verder geraken, waarbij dat die -m dan een later achtervoegsel is.

We zitten trouwens met vijf lemma’s voor hetzelfste: twee onder nem, eentje onder neh, eentje onder te neh, en eentje onder nah. ‘Te neh’ → “tu en es”? Zoudt dat dan weer iets te maken hebben met enni? Wie gaat het zeggen?

Ik heb het woord nooit gehoord, maar volgens het Middelnederlands Woordenboek is het een oude imperatief van nemen:
“Van de vervoegingsvormen is slechts op te merken dat de imperatief is nem en neme (Franck § 129, bl. 93; vgl. voor neme b.v. Lsp. I, 19, 9)”

Dat lijkt mij toch een dubieuze bewering van zowel het MNW als zijn bronnen, die enkel geldig zou kunnen zijn voor het noorden van het taalgebied, waar neh/nem niet gezegd wordt en niet gekend is, en waar de imperatief op -t ofwel nooit heeft bestaan ofwel al minstens vijfhonderd jaar is uitgestorven.

Hier heb ik een andere bron gevonden (stond in ‘Taal in tijd en ruimte’):
https://marinelgerritsen.files.wordpress.com/2011/12/jansen-en-gerritsen-1997.pdf
waarin er ondubbelzinnig staat: “Tot 1724 vinden we alleen maar imperatieven met t.”

Na alle paneeltjes opengeklapt te hebben staan er zelfs in het MNW zelf meer citaten te lezen met nemt/neemt/nemet, dan met nem/neem/neme, en die laatste zijn voornamelijk afkomstig van onze noorderburen.
De afwezigheid van de -t in sommige zuidelijke citaten is zelfs vrij eenvoudig te verklaren door de uitspraakregels in historisch Vlaanderen: de -t van alle werkwoordsvormen verdwijnt indien gevolgd door een medeklinker die geen plofklank is (maar zorgt wel voor stemverlies van eender welke medeklinker die er op volgt). In één en dezelfde zin staat er bijvoorbeeld “Nemet dan wel, lieve heere” en “neem mijne mededeeling ten goede op”: ‘dan’ begint met een plofklank, dus de -t blijft staan, ‘mijne’ begint niet met een plofklank, dus de -t verdwijnt.