da

da

(voornaamwoord)

de eind-t van het voornaamwoord “dat” vervalt in vrijwel alle Vlaamse dialecten

analoog aan wa, me, nie/ni, goe zorgt de verdwenen t (eigenlijk een d) toch nog voor stemverlies van de eerstvolgende medeklinker (behalve b)

zie ook volgende twee taalkaarten van Jan Stroop:
http://www.janstroop.nl/wp-content/uploads/2015/07/datPAUZEkaart_4.jpg
http://www.janstroop.nl/wp-content/uploads/2015/07/datVOCAALkaart_3.jpg

zie ook watte, wadde, datte, dadde

336

Of wordt een ‘d’ voor een klinker, een ‘h’, …

Dad ebbe we weeral gat. (Dat hebben we weeral gehad)

Dad is zeker da. (Dat is zeker dat)

Da voor een (zachte) ‘g’ maakt van die g (soms) een ‘ch’ (van schat):
Da ching goe. (Dat ging goed)
Da cha ni. (Dat gaat niet)

assimilatie versus t-deletie

Progressieve assimilatie na ‘dat’ zorgt in het Vlaams voor onstemming van stemhebbende medeklinkers. Ook al wordt de /t/ niet uitgesproken (t-deletie), toch blijft die assimilatie aan het werk. We zeggen dus dat de assimilatieregel in de Vlaamse fonotaxis sterker is dan de regel van de t-deletie.

Hij doet veel. → Hij doet feel. → Hij doe feel.
Hij moet zeggen → Hij moet seggen. → Hij moe seggen.

De invoeging van /d/ in ‘dad ebben we ghad’ is een gevolg van het feit dat we niet graag twee beklemtoonde klinkers naeen hebben. /h/ is een zwakke medeklinker (wordt door sommigen ook als klinker beschouwd) en h-deletie is zeer algemeen. Ten gevolge van h-deletie ontstaan twee klinkers achtereen; dat wil het Vlaams vermijden: er is bij voorkeur steeds een afwisseling van een klinker en een medeklinker (het optimaliteitsprincipe). Zodoende wordt de /t/ van ‘dat’ hersteld onder de vorm van een invoeging van /d/, die waarschijnlijk regressief geassimileerd is door toedoen van de eerste /d/ van ‘da’.

Daddeddegegoegezé, Rodomon ;)

Toevoeging bij Georges en Rodomontade hun commentaren, in de delen van Oost-Vlaanderen dat niet Gent zijn, is het altijd da: “Da e(bbe)n we weeral gat”, “Da:adk anders gedaan”, enz. Het stemverlies van de volgende medeklinker blijft wel gelden, de eind-t/-d is dus altijd stil maar altijd aanwezig.

En met Gent bedoel ik dus Aalst.

Taaladvies.net:
Da’s / dat is

Vraag

Moet dat is altijd voluit geschreven worden of mag het ook geschreven worden als da’s?

Antwoord

Het verkorte da’s is spreektalig. In geschreven taal is het aan te raden om dat is voluit te schrijven. Alleen als weergave van spreektaal kan in schrijftaal da’s gebruikt worden. (…) De notatie da’s wordt gebruikt om spreektaal weer te geven en past in geschreven taal alleen in een tekst die informeel of spreektalig moet overkomen. Denk aan persoonlijke e-mails, aan columns, de weergave van interviews, sociale media en reclame. Het is zeker niet verplicht om in zulke teksten dat is af te korten tot da’s.

Toch wel achterhaald, want in de vrt-berichtgeving over corona: “Da’s bijna een verdubbeling tegenover de voorgaande periode (20 tot 26 oktober), toen stierven gemiddeld 81 mensen per dag.”

En da’s toch geen spreektaal;)