vrt-taal

vrt-taal

(verzamellemma)

“1. De VRT wil de norm voor de standaardtaal in Vlaanderen mee bepalen.” Dat is de eerste zin van het Taalcharter van de VRT. Op het VW komen we regelmatig in aanvaring met de taalpolitiek van de VRT en zijn medewerkers. In dit verzamellemma kunnen voorbeelden of verwijzingen van voorbeelden opgenomen worden die te maken hebben met de vrt-taal (vrttaal.net is niet toevallig de taalwebsite van de vrt).

zie ook vrt-nederlands; blauwe brief

78

Iets dat me de laatste tijd heel hard opvalt op vrtnws, de nieuwssite van de vrt, is dat ze hun educatieve taak wel heel ver doordrijven. Bij zowat elk moeilijk woord wordt er door de redactie een verklaring of toelichting gegeven. Als dat echt over specialistische zaken gaat, kan ik dat nog begrijpen, maar voor woorden met meer dan 3 lettergrepen en een c of een x in de spelling vind ik dat dat nogal op verkleurtering begint te trekken.

Voorbeeld: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/04/opinie-jurgen-slembrouck/
Hierin tel ik 9 redactionele opmerkingen, o.a.:
- Vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid” (de kernwaarden van de Franse revolutie van 1789, red.)
- atheïsme (ontkenning van het bestaan van (een) god, red.)
- secularisme (de afwezigheid van godsdienst bij de overheid, red.)
- doctrinaire verschillen (verschillen in geloofspunten, red.)
- segregatie (scheiding, red.)

Dat ze dat op Karrewiet doen, tot daar aan toe, maar op de internetgazet?

Op vrtnws wordt Jan Jambon geciteerd wanneer hij hefting reageert op een opmerking van de oppositie:
“Te laat”, roept iemand van de oppositie. “Te laat, te laat? Dat ga jij niet bepalen hé”, reageert Jambon.

In Knack is het:
“Da gade gij nie bepalen”, sneerde Vlaams minister-president Jan Jambon.

1) Dat de vrt het citaat niet volledig fonetisch weergeeft, tot daar aan toe, maar dat er geen gij vanaf kan…
2) Het voorbeeld illustreert nogmaals dat het SN voor de Vlaming geen instrument is om emoties te verwoorden, in dit geval kwaadheid.

Toch nog even een bloemlezing van wat de rest van d Vlaamse pers met het citaat doet:
Te laat te laat? Dat gaat gij niet bepalen hé.” (gva.be)
Dat gade gij niet bepalen, hé’, (Standaard.be)
Dat gade gij niet bepalen he. (demorgen.be)

Vandaag nog eens een bewijs dat wanneer als dat het emotioneel wordt, dat het Vlaams wel in de media geciteerd wordt:

vrt.be onder de kop: Minister Pieter De Crem (CD&V) haalt uit naar N-VA tijdens Kamerdebat over drama in Essex: “Waar waart ge?”: “Waar waart ge op het moment dat ge het kon doen?”, riep hij in de richting van de N-VA-banken.

De Morgen onder de kop: ‘Waar waart ge?’: De Crem haalt uit naar Francken na drama met koelcontainer : Mijn vraag is: waar waart ge? Ge waart er niet op het moment dat ge het kon doen”, sneerde hij, tot groot ongenoegen op de N-VA-banken.

Zeg, mijnheer De Crem, dat moest wel ‘kost’ zijn he. Ik vermoed dat dat te sterk gemarkeerd is.

In De Morgen schrijft Joël De Ceulaer in een essay “N-VA is de FC De Kampioenen van de politiek” over o.a. de rol van de VRT in het regeerakkoord. We laten ons hier niet in met de rest van zijn betoog, maar het slot over het Nederlands op de VRT is toch wel de moeite:

Vlaanderen Vlaams!
Er is, tot slot, nóg een puntje op de verlanglijst voor de VRT dat opvalt in het Vlaamse regeerakkoord. Dat luidt zo: “De VRT hecht het hoogste belang aan de Nederlandse standaardtaal en brengt dit tot uiting in haar aanbod.” Dat is, met permissie gezegd, een compleet misplaatste vraag. Als er in Vlaanderen nog honderd mensen zijn die in staat zijn om mooi, soepel, vlekkeloos en accentloos Nederlands te spreken, dan werken er zeker negentig van hen voor de VRT. Akkoord, wielercommentator José De Cauwer, op wie sommige N-VA’ers het blijkbaar onder meer gemunt hebben, spreekt iets dat men met veel goede wil hoogstens Tussentaal kan noemen. En ook Jeroen Meus is nog niet waar hij zou moeten zijn. Maar als Bart De Wever, de architect van het Vlaamse regeerakkoord en auteur van Over identiteit, echt wil dat mensen zich moeten kunnen identificeren met wat ze zien, en dat massamedia moeten mikken op wie wij zijn, dan is mooi Nederlands op de VRT wel het laatste van zijn zorgen.
De treurige waarheid is immers deze: mooi Nederlands staat tot nader order haaks op de Vlaamse identiteit. Als hij dat wil veranderen, moet minister-president Jan Jambon eerst zélf maar eens het goede voorbeeld geven, zoals zijn voorganger Geert Bourgeois dat tenminste probeerde te doen. Een tip in dat verband: bij het onderhandelen van een nieuwe beheersovereenkomst mag VRT-baas Paul Lembrechts tegen Jan Jambon zeggen: “Al wa da ge wilt, Jan, we kunne klappe over identitaat en ideologie, maar da van da Nederlands, da gade gij ni bepale.”

In NL hebben ze een nieuw woord gezocht om 55-plussers te benoemen – denk nu niet dat ze in NL de Vlamingen daarbij inspraak laten hebben – en ze kwamen bij godbetert vitalo uit. Daarom op vrt-radio een oproep om in VL beter te doen.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/30/nederland-heeft-nieuw-woord-voor-actieve-oudere-vitalo-radio/

Er staat ook een filmke bij met de mening van de vrt taaladviseur Ruud Hendrickx, alleen staat zijn naam bij het filmke misspeld: Henderickx. Den ondertitelaar van dienst kan een blauwe brief verwachten ;)

Haha, ik wist het: de uitspraak is viTAAloo, terwijl dan me wij dat direct lezen als VItalo. De viTAAloo op zijn peeDAAloo roept “yolo!”.

Allez, nog eentje voor Vlaamse uitspraak, en blijkbaar kent amper 30% van de Nederlanders überhaupt het begrip ‘pedalo’. Jepla!

In een podcast onder de titel ‘De Vlaamse “tussentaal”, een moeilijke taal voor Franstaligen’ praten Ivan De Vadder en Alain Gerlache over de tussentaal in Vlaanderen.

Er wordt o.a. dat voorvalleke met Jan Jambon hierboven aangehaald en Ivan De Vadder heeft mijn opmerking gelezen ;) Als het emotioneel wordt, wordt er op de tussentaal overgeschakeld.

Nog noemenswaardig is dat Ivan De Vadder bekent dat op de redacties tussentaal gesproken wordt. Dus ze klappen heel de tijd Vlaams en dan, ‘camera aan’ SN, en dan ‘camera af’ terug tussentaal. Het woord schizofrenie valt dan ook.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/28/plan-b/

https://vrttaal.net/nieuws/20-jaar-taaltelefoon

De genomineerden voor ‘Het word van het jaar’ (poll door vrt + Van Dale) is bekend. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/12/10/klimaatspijbelaar-egelwegel-of-boomer-de-jacht-op-het-woord-va/
Een aantal zijn Vlaams en hebben we al opgenomen. Sommige zijn evengoed in NL gebruikt (bv. boomer). Sommige moeten nog eens bekeken worden denk ik.

babytheek: uitleendienst voor babymateriaal
bezorgschaamte: schaamte die iemand voelt omdat de bezorging van een product dat hij bij een webshop heeft besteld, veel verkeers-, milieu- en andersoortige overlast veroorzaakt
boomer: (jongerentaal) persoon, m.n. van gevorderde leeftijd, met ouderwetse denkbeelden of conservatieve opvattingen, synoniem fossiel ? verkorting van Engels baby boomer geboortegolver
dampdode: dodelijk slachtoffer door het roken van elektronische sigaretten
egelwegel: doorgang voor egels tussen twee tuinen
ecopopulisme: het op demagogische manier aandacht vragen voor milieuproblematiek en klimaatverandering, waarbij wordt ingespeeld op angsten, emoties en vooroordelen van het publiek
foertformatie: regeringsformatie die erop uit is formatievoorstellen te laten mislukken
jagger: jonge, actieve gepensioneerde
jeukrups: eikenprocessierups
klimaatspijbelaar: leerling die spijbelt van school om de politiek te attenderen op de klimaatproblematiek
lawaaiflitspaal: toestel waarmee kan worden vastgesteld of een voertuig de geluidsnorm overschrijdt
planepoolen: (eufemisme) om ecologische redenen samen het vliegtuig nemen
pretpedagogie: onderwijs dat niet gericht is op kennisoverdracht, maar op het welbevinden van de leerlingen
restregering: (vaak ongunstig) minderheidsregering die overblijft nadat een meerderheidspartij uit de regering gestapt is
sorrymuseum: museum in een voormalige koloniale mogendheid, met een etnografische collectie die geheel of gedeeltelijk afkomstig is uit een voormalige kolonie, voor de totstandkoming waarvan de huidige leiding zich verontschuldigt tegenover de nazaten van de bewoners van die kolonie
splinterkind: kind van gescheiden ouders
toiletplant: plant op de oevers van een waterloop, uit zaad dat afkomstig is van menselijke uitwerpselen die via riolen e.d. in de waterloop terechtkomen
verthuizen: je huis opnieuw inrichten als alternatief voor verhuizen
winkelhieren: bij lokale bedrijven en winkels kopen

Voor de jeugd onder ons:

kindertaal:
Tingles: tintelingen
Karma: alles wat we doen, denken of zeggen, komt uiteindelijk weer bij onszelf terug
Bruh: “gast” of “kerel”
Sksksk: drukt een lach uit, zowel positief als ironisch (het nieuwe “LOL”)
Scrunchie: felgekleurd elastiekje in stof, voor in het haar, maar veel meisjes dragen ze ook rond de arm.

tienertaal:
Hayek: overdreven
Yeet: joepie!
Skeer: armoedig
OK boomer: om te verwijzen naar oudere generatie die hen niet begrijpt

Ze proberen in de politieke programma’s bij de VRT de laatsten tijd precies toch de Amerikaanse manier van jaartallen 2020 (en verder) door te drammen. Constant: “twintig twintig” (tweeduusttwintig), “twintig vierentwintig” (tweeduzendvierentwintig), … Zeer storend.

De Waalse politiekers die op bezoek zijn zeggen trouwens allemaal keurig “tweeduizendtwintig”, “tweeduizendvierentwintig”, … Moet er nog zand zijn?

Ik heb met een lichte vertraging naar die podcast geluisterd, en iets dat mij direct opviel is dat De Vadder constant het pejoratief ‘patois’ gebruikt, en zelfs als Gerlache (het in het Frans veel neutraler) ‘dialecte’ zegt, blijft De Vadder ‘patois’ zeggen.

Nog vergeten toevoegen: op het eind beweert hij dat bv. ‘inspectrice’ en ‘dokteres’ aan het verdwijnen zijn resp. verdwenen zijn. Wishful thinking noemen ze dat.

De plat Hollandse VRT-uitspraak van getallen blijft mij toch een doorn in het oor. “Agduijzend tien”, wadde? Ah, ge bedoelt “achtuizend en tien”.

Beter voorbeeld waarin alle drij de soorten kolossale VRT-taalfouten ivm getallen voorkomen:
“agduijzent VIJJFhonder tien”

De uitspraak van de klinkeropeenvolgingen “td”, “dd”, “dv” en “fh” en van de monoftongen “ui” en “ij” is verkeerd, de klemtoon ligt verkeerd in het midden van het getal (dat minder belangrijk is omdat het niet het grootste getal in de reeks is) in plaats van helemaal vanvoor, en bij alle honderdtallen en verder hoort er een ‘en’ als het getal eindigt op één t.e.m. twaalf. Correct taalgebruik zou dus zijn:
“ACHTuizent fijvonderd en tien”

Ruud, ge kunt misschien vanaf naaste jaar afdwingen dat alle nieuwslezers ten allen tijde de klemtoonsketch van Alles Kan Beter imiteren. Veel verschil met de huidige situatie zou er niet zijn, maar de nieuwslezing zou er wel consistenter op worden.

De voorbije dagen zijn ze bij de VRT volop bezig over “de zieke huizen”. Ik wist niet dat gebouwen konden ziek worden.

Ik schrijf bovenstaande commentaar, en een paar uur later schrijven ze in De Standaard:
“Vijftig Belgische ziekehuizen vragen steun bij Artsen Zonder Grenzen”

Ze doen het er precies om.

Ik zit op twitter te snuffelen naar vermeldingen van het VW om te zien of er interessante extra informatie te vinden is, kom ik een commentaar van een echte Nederlander tegen:
“De Vlaamse televisie heeft onterecht het idee in mijn hoofd geplant dat Vlaams en Nederlands heel dicht bij elkaar liggen. Vlaamse tweeps of kranten blijk ik amper te kunnen volgen zonder Vlaams woordenboek. Of doen Vlamingen minder hun best dan een paar jaar terug?” (E_Hondius op twitter.com)

?, zeggen de wiskundigen dan.

Ik had gisteren al gemeld bij goe bezig dat nieuwsanker Wim De Vilder in deze coronatijden zijn Vlaams al aangescherpt had en vandaag was het de beurt aan Martine Tanghe die zei dat we nu tijd hebben voor ‘zotte dingen’ te doen. Zonder coronakoorts zou ze garanti ‘gekke dingen’ gezegd hebben.

Ik had het bij de eerste reactie bij dit lemma reeds opgemerkt: Op de vrt nieuwssite is de belerende verkleutering toegeslagen en voegen ze te pas en te onpas redactionele woordverklaringen tussen in de teksten. Maar nu spannen ze de kroon …(corona in het Latijn):
“Daarbij komt dat de tegenstem van de oppositie bijna afwezig is, alle neuzen staan in dezelfde richting (iedereen wil deze crisis bezweren red.).”
neuzen in dezelfde richting is zo Vlaams als stoofvlees-friet en wordt door 100% van de VL begrepen. Ook de Nederlanders zullen het begrijpen als variant van ’alle neuzen wijzen dezelfde kant op’. Waarom dan een redactionele verduidelijking? Eigenlijk is het zelfs geen verduidelijking, maar een interpretatie. Typisch voor taalverbeteraars: ze zetten betekenissen naar hun eigen hand.

Ann De Craemer, die vroeger een taalrubriek in De Morgen had waarbij zij toch dikwijls open minded – oeps – en genuanceerd was tegenover het Vlaams, gaat nu in diezelfde De Morgen tekeer tegen het Engels in coronatijden:
“Lockdown, contact tracers, social distance, preteaching, videocalling: hebben we al niet genoeg Engels overgenomen om de coronacrisis te duiden?”
Daar kan ik nog ergens inkomen, maar wat verder gaat het:
“Maar wie een beetje creatief is, kan echt wél met alternatieven komen. Funshopping: plezierwinkelen, vertierwinkelen, pretwinkelen. Runshopping: snelshoppen, graaiwinkelen, spurtkopen, sprintwinkelen.”
En dat is nogal een naïeve reflex die ook veel taalverbeteraars hebben: Denken dat ge woorden geforceerd kunt vertalen. Het doet me denken aan de tijd van het begin van de computer, dan moest een floppy disk ook een zacht schijfje worden. Niks van. We tokkelen nog altijd op een kiebord.

Ah, ikke op een toetsebord! Vroeger wel kiebord, denk ik, maar dat moet toch al een tijdje geleden zijn.

Misschien moeten die puristen eens een extra glas alcool drinken om zich minder zorgen te maken over al die leenwoorden, want negen op de tien daarvan blijft toch niet plakken, en de rest wordt mettertijd wel vervlaamst. Alhoewel, dan gaan ze misschien nog op zoek naar een vertaling voor die Arabische al-kohl.

“Markt kan op twee manieren worden uitgesproken. De gebruikelijkste uitspraak is die met k. Bij sommige sprekers horen we tussen de medeklinkers® en k een vluchtige doffe e: mar?kt.

De uitspraak zonder k is ook correct, maar minder gebruikelijk: mart. "
(taaladvies.net)

Ik denk dat in VL de meesten het zonder k uitspreken tenzij dat ze hypercorrect willen spreken. Van de week hoorde ik Martine Tanghe in het begin van de nieuwsitem over de heropening van de markten beginnen met het hypercorrecte markten om het vervolgens systematisch over mart, marten, martkramers, … te hebben.

grappig… bij dat citaat van taaladvies stond de uitspraak mart tussen vierkante haakjes. Dus in het VW wordt dat een link. Ik zag het pas toen ik mijn reactie al bevestigd had. Maar geen nood want de link werkt nog ook :)

En toevallig heeft Diederik het in zijn reactie bij mart ook over de hypercorrecte uitspraak.

Een interessante bijdrage van Elke Neuville in De Morgen onder de titel “Ik wil een taaltest waaruit moet blijken welke kleuters besmet zijn geraakt met het Algemeen Nickelodeon Nederlands”. Zij stelt vast dat de kleuters door het veelvuldige Nickelodeon kijken tijdens de coronacrisis besmet zijn geraakt met het Noord-Nederlands. Enkele passages:

Het begon me te dagen toen de kinderen een ‘partijtje’ wilden organiseren. Ik dacht meteen aan kieslijsten en voorzittersverkiezingen, maar het ging om een ‘partijtje met flensjes en een glaasje prik’. Owkeej dan. Hier in huis vonden tot dan toe enkel feestjes met pannenkoeken en fruitsap plaats, dus vanwaar plots dit bijzondere jargon?
(…)
Pieter Konijn had weer eens penen liggen jatten en Nijntje vroeg der moeder huiwlend om een pleister nadat ze zich bezeerd had. Die bewonderenswaardige uitbreiding van hun woordenschat zou me tevreden moeten stemmen, ware het niet dat dat versrikkeleke Noord-Hollandse accent er gratis bijgeleverd wordt. “Waarom ben je nou zoow sachrijnig, mams?” Niks, kind. Ik huil om het verdwijnen van je huig-‘r’ en je Brabantse ‘a’.
(…)
Een extra diepe zucht van verlichting dus bij ondergetekende, nu onze bloedjes vanaf dinsdag weer in het Verkavelings­vlaams zullen communiceren met hun juf. Lockdown­vriendjes Pikachu, Peppa en Chip worden weer ingeruild voor Basil, Aisha en Fien. Ze zullen spelen op de ­schuifaf en elke dag een schone tekening maken, en ’s middags zit er geen bessen­jam-sendwitch in de brood­trommel, maar een ouderwetse boterham met confituur in hun brooddoos.
(…)
Wanneer de dreumesen op de speelplaats een uitroep als ‘Asjemenou!’ of ‘Jeetjemina!’ verkiezen boven het degelijk Vlaamse alternatief ‘Wattefok!’, dan zouden bij de betrokken onderwijsinstelling, CLB en zorgleerkrachten meteen alle alarmbellen moeten afgaan. De preventieve maatregelen kunnen niet draconisch genoeg zijn. Sluit de grenzen voor de harde g en de Gooise r. Ik zou u hart­stikke dankbaar zijn, doei.

einde citaten

En de Marc Van Ransten van deze wereld (Marc Van Ranst, de ~) maar beweren dat corona voor klein mannen ongevaarlijk is…

Tot slot nog ere wie ere toekomt, want Neuville schrijft ook:

Ik weer Ketnet bewust uit bovenstaand lijstje boosdoeners: de zender slaagt er wonderwel in om zijn kleine klantjes een schare autochtone stem­acteurs voor te schotelen. De oplettende ouder herkent regelmatig de rustige Vlaamse vastheid in het stem­timbre van Vic De Wachter of Stany Crets; Jelle De Beule, Jonas Geirnaert of Linde Merckpoel zetten dan weer border­collies en zebra’s met de juiste tongval neer.

Ze hebben het tegenwoordig op tv veel over artificiële intelligentie, artificial intelligence in het Engels. De afkorting AI is in het Nederlands hetzelfde als in het Engels. Alleen is het merkwaardig dat wanneer ze het over artificiële intelligentie hebben ze toch steevast de Engelse afkorting (eej-aaj) gebruiken. Zo is er in dit artikel een filmke van Tom Van de Weghe (zie ongeveer bij seconde 47):
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/19/europa-wil-eengemaakte-markt-voor-data/

Maar dezelfde Tom Van de Weghe gebruikt hier wel systematisch de Nederlandse uitsrpaak van de afkorting:
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/04/ai-in-coronatijd/

Het zal ‘voortschrijdend inzicht’ zijn?

De ondertitelaars bij de VRT hebben blijkbaar weinig kaas gegeten van wat de VRT nochtans constant opdringt als hét dialect van Vlaanderen dat een kolossale invloed heeft op alles en iedereen:

https://twitter.com/phildebruin/status/1268670964377796610

“een rooi broek” → een roeibroek
“een rooi trui” → een roeitrui
(de scherplange o klinkt (o.m.) in Antwerpen als ‘oeë’, en minstens 2/3 van de Vlaamse dialecten gebruikt bij vrouwelijke woorden een onzijdige verbuiging)

Bij de VTM loopt het blijkbaar ook fali(e)kant af:

https://twitter.com/phildebruin/status/1268675740725391361

“zij kan vree goe eten en ik kan vree goe drinken” → zij koopt frigo-eten en ik frigodrank
(de scherplange e klinkt in het merendeel van de Vlaamse dialecten als ‘ieë’, in Gent echter zonder naslag dus gewoon ‘ie’, en een Oost-Vlaamse korte a vóór een n heeft waarschijnlijk wel iets weg van een Hollandse o)

“minstens 2/3 van de Vlaamse dialecten gebruikt bij vrouwelijke woorden een onzijdige verbuiging”

Kleine rechtzetting voor de oplettende lezers, dat is natuurlijk alleen maar in bepaalde gevallen, en is eigenlijk ook niet echt onzijdig, hetgeen ge gemakkelijk kunt zien aan de lidwoorden en aan het wegvallen van de eind-n van adjectieven, die in hun standaardvorm een eind-n hebben, die bij onzijdige substantieven, die niet met een b, d, h, t of klinker beginnen, horen, vgl.
“een klein valies” vs. “e klei valiezeken”

Sigrid Spruyt, ex-VRT-nieuwsanker schrijft in de De Morgen een open brief aan de premier en houdt een vurig pleidooi voor het heropenen van de zwembaden na de corona lockdown. Bij zo’n brief aan de premier in een kwaliteitskrant wordt er toch eerder een formeel taalregister (zo noemen de taalverbeteraars dat) opengetrokken. Ze schrijft: “Op enkele plaatsen in België wordt gelukkig wel al gezwommen, in open water, en da’s positief.”

Da’s heel positief ;)

De allereerste reactive hierboven was er eentje over de tendens op vrt.be om elk ‘moeilijk woord’ met een redactionele opmerking te gaan verklaren. Ik denk dat ze vandaag het record geslagen hebben met maar liefst 16 opmerkingen in één artikel.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/12/opinie-karl-van-den-broeck/

Het is een politiek artikel van Karl Van den Broeck, hoofdredacteur van Apache. Moest ik van die mens zijn, ik zou me beledigd voelen met zoveel ingrepen in mijn bijdrage. Alsof de mensen achterlijk zijn of alsof er geen woordenboeken meer bestaan. Een bloemlezing van de redactionele verklaringen:

Quod non (wat niet waar is, red.).
protagonisten (hoofdrolspelers, red.)
“convergenties” (het naar elkaar toegroeien, red.)
Vivaldi-coalitie (een samengaan van de socialisten, de liberalen, de groenen en de christendemocraten, maar zonder de N-VA, red.)
common ground (een gemeenschappelijke basis, red.)
defenestratie (iemand buitenspel zetten, red.)
kaltstellen (uitschakelen, red.)
cavalier seul zou spelen (op eigen houtje zou handelen, red.)
Steve Stevaert (die van 2003 tot 2005 voorzitter van de SP.A was, red.)
affirmeren (bevestigen, red.)
“de 16” (de ambtswoning van de premier van België, red.)
ad-hoccoalities (coalities rond een bepaald dossier, red.)
de beslissingen van vorige vrijdag (toen de superkern verschillende relancemaatregelen voorstelde, red.)
Sophie Dutordoir (de topvrouw van de NMBS, red.)
Joachim Coens (als voorzitter van CD&V, red.)
incontournable (nodig, red.)

Erg! Heel erg! (miserie, miserie, miserie red.)

Miljaardedju (uit het Frans (de taal van Frankrijk, red.) ‘milliards de dieux’ (miljarden goden, red.), red.), dat is straf. Het is dan nog niet eens allemaal juist, want ‘incontournabel’ betekent toch net iets meer en iets anders dan alleen maar ‘nodig’.

Nieuwsanker Hanne Decoutere gebruikte op het vrt-nieuws vandaag zowel het woord camper als camping in één zin, maar de camper werd een Nederlandse kemper terwijl de camping de Vlaamse uitspraak kreeg. Een voorbeeld van taalschizofrenie.

nthn, uw persiflage van de redactionele toevoegingen op vrt.be was visionair want vandaag staat er op de site te lezen:

“Ik deed de envelop open en ik dacht “holy (bleep)” (een gecensureerde vloek, red)", vertelt Michael Flor aan Seattle Times.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/06/14/amerikaan-krijgt-ziekenhuisfactuur-van-1-miljoen-dollar-na-coron/

Haha, nog een schoontje van de VRT-ondertiteling, juist op tv een West-Vlaming gehoord die meende AN te spreken en zei “Harry Potter en de zeven wijzen”. Ondertiteling: “… en de zeven wezen”. ‘Wijzen’ in de West-Vlaamse pseudo-ABN-uitspraak klinkt immers als ABN ‘wezen’: “weejzen”.

Hoe absurd het kan worden met de redactionele taalbemoeienissen op vrt.be:

De uitleg die je daarna aan de bevolking geeft, moet “dummyproof” (te vertalen als: bestand tegen dom gebruik, red.) zijn, vindt Claeys. (vrt.be)

Dummyproof is slecht vertaald als ‘bestand tegen dom gebruik’. In de context van het artikel zou het eerder iets zijn zoals ‘ook door een leek te begrijpen’. Kortom, de redactionele opmerking is verwarrende communicatie in, nota bene, een artikel over verwarrende communicatie.

Nu kreeg ik daarjuist toch bijna een hartattack toen ik Wim De Vilder op het nieuws van de vrt hoorde zeggen dat de sympathieke negentiger ‘Jos’, met de j van jojo, Hermans zijn tweede coronaspuitje gekregen had. Jos met een j zoals de Nederlander Jos Brink voor een rasechte Vlaming? Dat die mens dat op zijn leeftijd nog moet meemaken dat hij op de Vlaamse Radio en TV zo genoemd wordt. Mijnheer De Vilder waar is uw respect voor de taal van uw kijkers? Of wat denkt ge hoe ze in NL zouden reageren als de nieuwslezer op de NOS iets zou aankondigen over de Nederlandse ‘Zjoske’ van K3? Miljaarde nondedju toch, hoe is dat nu mogelijk? Zingt Raymond van het Groenwoud (overigens met NL roots) ‘Joske schone meid’ of ‘Zjoske schone meid’? Toemme toch! Daar kan ik nu kwaad van worden se. Zo weinig respect. Zo weinig taalgevoel. Zo veel taalonderdanigheid aan NL.

Het is mij ook opgevallen. Diepe zucht …

Die mens moet hem toch ook in d’zak gezet voelen, hij dacht dat hij ging ingeënt worden tegen het coronavirus, maar op het nieuws krijgt hij dan ineens te horen dat het eigenlijk spuitjes tegen het ‘cooroonaafieres’ waren.

In De Morgen een stuk Wat is dat toch met al dat Kempens op tv?

Of is de opkomst van Vlaanderens sappigste/platste/mooiste (schrappen wat niet past) accent louter toeval?
Wim Vandenbussche, hoogleraar Nederlandse taalkunde aan de VUB, denkt van wel. “Ik begrijp dat het iets is dat in het oog kan springen, waardoor je automatisch gaat denken dat er iets meer achter zit, maar dat lijkt mij niet het geval.” Er is geen revival van het Kempens, zegt hij, en ondanks de vele fictie in het West-Vlaams, waaronder Eigen kweek en Bevergem, is ook dat dialect niet aan een opmars toe.

“Dialecten zijn op de weg naar de uitgang in Vlaanderen. Er gebeuren regelmatig enquêtes naar dialectkennis en het gebruik van dat dialect gaat zeer fel achteruit. Ook in de Kempen zie je sinds de jaren tachtig dat die achteruitgang onmiskenbaar is. Binnen één à twee generaties zullen er nog nauwelijks jonge dialectsprekers opgroeien, omdat het dialect niet meer van generatie op generatie wordt doorgegeven.”

De taal die we op televisie horen, is geen dialect maar een regiolect, duidt Vandenbussche. “Er bestaan bredere variëteiten van het Nederlands, typerend voor een regio of een provincie, en die streektaal gaat niet verdwijnen. Die geven een identiteit aan, zoals nu met het Kempens het geval is.” VRT-taaladviseur Ruud Hendrickx vult aan: “Jonge mensen stoppen hun accent niet weg. Ze denken: ‘Wat is er mis met te horen dat ik van de Kempen ben?’ De tolerantie voor een regionale tongval is veel groter dan vroeger.”

Voor een uitgebreid artikel over streektalen, dialecten en tussentaal:

Lees het artikel uit NRC Nederlands eindigt in vier smaken

De conclusie van het NRC-artikel is dit voor de toekomst: “Er blijven nog maar vier smaken over. Het Standaardnederlands. De Belgische tussentaal. En het Fries en het Limburgs.”

Eerst stellen ze vast dat de dialecten verdwijnen. Bij ons gaan die over naar de ‘Belgische tussentaal’ zeggen ze. En in NL? Want in NL verdwijnen de dialecten en regiolecten blijkbaar ook. Is het taaltje dat ze op de NL tv-zenders spreken dan Standaardnederlands?
En wat spreken onze vrt-nieuwsankers dan? Ook datzelfde Standaardnederlands?
Er klopt iets niet want de afstand tussen de VL en NL nieuwslezers is veel groter dan de afstand tusssen Wim De Vilder en Frank Bomans.

Het blijft toch een feit: De evolutie in NL gaat niet naar een tussentaal maar naar de standaard, het Standaardnederlands. En die rare Belgen wijken daarvan af en spreken een tussentaaltje.

Als er al vier smaken overblijven dan zullen het eerder de volgende zijn: Nederlands, Vlaams en eventueel Fries, Limburgs. En misschien worden het wel vijf smaken want is het West-Vlaams toch nog wat taaier dan gedacht.

Om toch nog eens iets te benadrukken: Martine Tanghe spreekt Vlaams, Bart Peeters spreekt Vlaams, Frank Bomans spreekt Vlaams en Arno spreekt Vlaams. Zij hebben in hun taal onderling veel meer gemeen dan dat ze gemeen hebben met gelijk welke variant die in NL gebruikt wordt, het Nederlandse Standaardnederlands inclusief.

Arjen Versloot, die geïnterviewd werd, definieert het (overbodig, denigrerend en antiwetenschappelijk) concept ‘tussentaal’ in het artikel als:
“Ze zeggen gij en u in plaats van jij en jou, ze zeggen da en nie in plaats van dat en niet. En allerlei andere Belgicismen. En een zekere tongval. Klinkers worden nogal eens anders uitgesproken.”

Gij, u, da noch nie is specifiek ‘Belgisch’, en er bestaan geen twee personen op de wereld die klinkers op exact dezelfde manier uitspreken. Ik versta dat ge in een krantenartikel niet kunt ingaan op duizenden grote en kleine verschillen, maar als ge nog niet vermeldt dat de meeste en ook de voornaamste verschillen zich op het vlak van grammatica voordoen, of zelfs maar vermeldt dat er überhaupt grammaticale verschillen zijn, dan stel ik mij toch vragen bij die man zijn kennis betreffende de taalsituatie in Vlaanderen. Mij niet gelaten, maar als ge niet genoeg van een bepaalde kwestie afweet om op een vraag daaromtrent te antwoorden, bestaat er nog altijd de optie “gene commentaar”.

Over de uitspraak van ‘Don Quichot’:

“Figuur uit een roman van Cervantes. Ook de verfranste uitspraak don kie·sjot komt voor, maar wij gebruiken de vernederlandste uitspraak met de ch van lachen. Die ligt het dichtst bij het Spaanse origineel (Don Quijote don kie·chot·tee).
Uitspraak
don kie·chot”

(https://vrttaal.net/taaladvies-uitspraak/don-quichot)

Ik versta daar nu eens echt geen sikkepit van. Letterlijk iedere Vlaamstalige, zelfs uw of mijn leraar of lerares Nederlands, zegt “donkisjot”. ‘Don Quichot’ is letterlijk de verfranste naam van ‘Don Quijote’. De VRT vindt echter dat de uitspraak ‘don spatie(1) kichot’ moet zijn, omdat dat dichter bij de Spaanse uitspraak zou liggen, maar waarom is die Spaanse uitspraak relevant als het a) een andere ‘h’-klank betreft, b) over het Nederlands gaat, en c) een Franse naam betreft? Moeten we de (vele) Arabische woorden die het tot bij ons hebben geschopt dan ook op zijn Arabisch uitspreken, met een correct onderscheid tussen de verschillende ‘h’- en ‘k’-klanken? Waarom is die uitspraakregel dan niet van toepassing op een ordinair woord gelijk ‘koffie’? In het Vlaams is dat namelijk (meestal) ‘kaffie’ of ‘kaffe’, en dat ligt qua uitspraak pakken dichter bij de Arabische uitspraak van قهوة.

(1) Ik veronderstel dat dit betekent dat er geen natuurlijke verbindingsklank ‘ngk’ mag optreden.

Ik lees ook maar op Wikipedia: “In het Spaans van de zeventiende eeuw werd de naam van de ridder dus uitgesproken als ‘Kiesjotte’ kiˈʃote.” Dus dat argument van dat die ch het “dichtst bij Spaanse origineel” zou liggen is er in dat geval eentje van keskeschiet. Maar zoals nthn al zegt, dat doet er eigenlijk allemaal niet toe. Taalverbeteraars denken dat ze taal kunnen maken, ze zouden bescheidener moeten zijn en zich tevreden stellen met het registreren van taal: hun oor te luisteren leggen … plat op tafel ;)

“Ruud Hendrickx stopt als taaladviseur, VRT krijgt nieuwe taalraadsvrouw” (vrt.be – 18/11/2021)

Ook al botsten we dikwijls over taalaangelegenheden, Ruud Hendrickx deed/doet zijn job wel met passie en overtuiging. En ook al vind ik zijn taalstandpunten soms te principieel, hij sluit zich ook niet af voor de taalevolutie in Vlaanderen. Ik hoop dat hij tijd en goesting zal blijven vinden om af en toe hier op het VW te komen piepen.

Welkom aan Geertje Slangen de nieuwe ‘taalraadsvrouw’. Is het de bedoeling dat ze ook de titel veranderen van adviseur naar raadsman/vrouw? Geen advies, alleen maar raad. Een subtiel verschil. ’k Ben eens benieuwd.

Ruud Hendrickx eindigt zijn afscheidsinterview als taaladviseur van de VRT in De Morgen als volgt: “Als taaladviseur heb ik altijd gezegd: ik neem een foto van het Nederlands van vandaag, niet dat van vijftig jaar geleden of dat van de toekomst. Zo zal je ‘Hoe noemt die?’ vandaag nog niet op Het journaal horen, maar ik stel wel vast dat dat meer en meer gebruikt wordt. Ik ben vrij zeker dat dat over vijftig jaar standaardtaal is. Ook op de VRT? Dat is goed mogelijk, ja.”

Zoiets schiet natuurlijk in het verkeerde keelgat bij de meer fundamentalistische taalscherpslijpers:

Een lezersbrief in De Morgen:
Ik zie niet in waarom een taalkundig onding zoals ‘Hoe noemt dat?’ (Comment ça ‘s’appelle?) standaard-Nederlands zou moeten worden. ‘Goed om weten’ (Bien à savoir), ‘zich verwachten aan’ ( s’attendre à) en dat vreselijke ‘ze mochten beschikken’ (ils pouvaient disposer) evenmin. Het kan toch niet zo moeilijk zijn om correct Nederlands te schrijven en te spreken. Anders kunnen we net zo goed echt Frans gaan praten. Lekker makkelijk. (Marcel Schoeters, Antwerpen)

Stijn De Paepe, huisdichter bij De Morgen, die eerder nog wel eens meer met Ruud Hendrickx over taalnormen in de clinch heeft gelegen vond er niet beter op dan volgend rijmsel te produceren:

Standaardtaal in 2072*
De standaardtaal blijkt dus gedoemd
– ofschoon ze wel de standaard noemt –
toch met de mode mee te gaan.
Elke faux pas wordt opgeslaan,

zo lijkt het wel, en na een tijd
is het AN flink uitgebreid,
nog sneller als je had gevreesd –
totdat je ’t zelfs in kranten leest!

*volgens Ruud Hendrickx

Einde citaat.
Persoonlijk twijfel ik eraan of de standaardtaal in 2072 nog een ‘zij’ zal zijn – wat ikzelf persoonlijk spijtig vind, maar dat is nu eenmaal de taalevolutie. Verder is tegen dan het begrip AN volledig achterhaald: Algemeen Nederlands dat zowel voor Nederland als voor Vlaanderen geldt zal dan niet meer bestaan. Er zal een Belgische/Vlaamse variant van het Nederlands zijn en een Nederlandse, kortom het Vlaams en het Nederlands. Daar ben ik redelijk van overtuigd.

Waarin Marcel Schoeters hem ook vergist is dat Ruud Hendrickx zou beweerd hebben dat X of Y ABN moet worden. Dat zegt hij helemaal niet, hij zegt dat het goed mogelijk is dat het ABN wordt, maar niet of dat dat wenselijk of een goede zaak zou zijn. Hoewel ik Ruud Hendrickx nooit kan vergeven voor zijn bijwijlen onverhuld flamofobe taalmails, kan ik moeilijk zeggen dant ne mutten is. Hij ziet duidelijk even goed als ons (caveat lector: niet alle vrijwilligers van de VW delen per se deze mening) in dat er geen pan-laaglandse toekomst in het ABN zit, het verschil is dat hij dat (grotendeels vergeefs) heeft proberen verhinderen, verminderen of uitstellen waar wij het juist proberen bespoedigen. De meeste mensen kan het natuurlijk gewoon niets schelen.

flamofoob staat er nog niet in, nthn. Ik laat aan u de eer…

De vrt vindt het blijkbaar onderdeel van haar opdracht tot taalverheffing om de Vlaming Noord-Nederlandse woordjes aan te leren: 6.297.388 mensen (55 procent van de bevolking) kregen ook al een herhalingsinenting, een zogenoemde boosterprik of “oppepprik”.

Oppepprik wordt niet door de Vlaming gebezigd, noch in de VL media gebruikt. Waarom moet de vrt dat dan introduceren? Omdat taalgidsland NL dat woord gebruikt? Taalonderdanigheid of het slaafs volgen van de N-NL taalnorm. Hopelijk heeft dit niets te maken met de nieuwe taaladviseur van de vrt?

vrt.be: Overtredingen vastgesteld bij bouw luxueus hotelcomplex rond de Botaniek in Antwerpen

De Botaniek? Daarnaast nochtans een foto met in koeienletters de naam ‘den Botaniek’, zoals het in Antwerpen officieel heet en genoemd wordt. Ze gaan nu niet zeggen dat ze het niet oemspres gedaan hebben, hé? Dju toch!

Ze zouden er dan toch op zijn minst ‘plantentuin Den Botaniek’ van kunnen gemaakt hebben om duidelijk te maken dat ze niks aan die eigennaam kunnen doen. Straks beginnen ze nog met toenamen te verhollandsen. Allez zeg, wete gij niet wie dat Frank van de Broek is misschien?

Hoorde zojuist duidelijk op het VRT-nieuws zeggen door Xavier Taveirne dat de mensen tegen de oorlog op ’t straat komen (zie t straat ). Stilaan beginnen ook de journalisten van de Vlaamse Radio en TV de taal van de Vlaming te spreken.

VRT sportjournalist Aster Nzeyimana spreekt in ‘t nieuws over ’hand-baiking’ (handbiking op zijn Vlaams en eigenlijk ook bijna Engels uitgesproken) en verbetert zijn eigen direct met ‘hend-baiking’, op zijn VRT-Hollands. Maar het is toch tegen zijn taalgevoel want hij spreekt daarna toch weer over ‘hand-baiker’ hier en ‘hand-baiker’ daar op zijn Vlaams.

Ik heb toevallig het VRT-taalcharter van 1998 van Ruud Hendrickx nog eens onder ogen gehad: https://vrttaal.net/taalbeleid/taalcharter-1998

Na een hele intro over Tussentaal met verwijzing naar de denigrerende typering van Peter Debrabandere “Verkavelingsvlaams is een onvolkomen taaltje, een taaltje dat alleen steunt op de onwil en het onvermogen van velen om echt Nederlands te spreken, een samenraapsel van Belgisch-Nederlandse afwijkingen: gallicismen, dialectismen, archaïsmen, purismen, schrijftaal …” – wat een minachting van de Vlaming en zijn taal -, komt hij tot de stelling dat de VRT tussentaal als presentatietaal van de hand wijst. Want: “Wij gaan ervan uit dat met de verdere verspreiding van het standaardtaalgebruik in Vlaanderen, de tussentaal in haar huidige vorm meer en meer zal verdwijnen. In haar plaats zal er een informele variant van de standaardtaal komen die op een natuurlijke en nauwe wijze aansluit bij de standaardtaal die in Vlaanderen in het formelere register al ondubbelzinnig geaccepteerd wordt.”
Was hij daar wel eens efkens verkeerd. Dan zoudt ge verwachten dat ze 20 jaar later uit hun fouten leren.

Ja, ondertussen mogen presentatoren Philippe Geubels of Jeroen Meus al tussentaal spreken en “in fictiereeksen zijn tussentaal of dialecten soms functioneel en dus aanvaardbaar, omdat ze de authenticiteit van de verhalen en personages kunnen vergroten”. Maar, en nu komt het: “Die uitzondering geldt niet wanneer het gaat over kinder- en jongerenfictie. Op Ketnet zal alleen Standaardnederlands te horen zijn. De VRT heeft namelijk ook een opvoedkundige taak. Kinderen zijn nog volop bezig met het verwerven en aanleren van taal, en de VRT wil daarbij een voorbeeldrol spelen.”

Wacht! Tusentaal en dialecten kunnen functioneel zijn voor de grote mensen maar niet voor kinderen? Dat mogen ze me eens een keer komen uitleggen. Nee, ze moeten het niet uitleggen want ik weet het al: Ze willen nog altijd, juist zoals in 1998, met hun bekeringsdrang de kinderen van de tussentaal en de dialecten afhelpen. Ik stel voor dat ze eens duiveluitdrijvingen proberen.

Eigenlijk is het verbijsterend: Aan de ene kant nog steeds die Hier-spreekt-men-Nederlands missionarisreflex. En aan de andere kant gaan ze wel om de dialecten te redden in de Gentse scholen ‘Mee mijne vlieger en zijne steert, hij gaat omhoge, ’t is ’t ziene weerd’ van Walter De Buck zingen. Vlaamse taalschizofrenie ten top.

Vandaag een sportitem over de Red Panthers, dat zijn de Belgische vrouwen-hockeyploeg. Red Panthers is geen leenwoord, het is een zuiver Engelse benaming. Toch presteerde het
sportanker Maarten Vangramberen het over de “red penters” te hebben. Steenkolenengels als norm op de vrt.

Al een geluk dat het nog niet de ‘wet pentewsj’ waren!

Over Hollandse uitspraak gesproken, over een aantal dagen heb ik op de radio (ik denk een van de VRT-posten) een van de omroepers ‘informatie’ (of in alle geval een doodnormaal woord op ‘tie’) op zijn Hollands horen uitspreken. ‘Informaatsie’! Ge houdt het gewoon niet voor mogelijk, en toch doen ze het.

Uit een artikel op de Sporza website van de VRT over Dries Mertens in Napoli: “Curieus dat twee partijen die elkaar zo goed kennen naast elkaar lijken te praten. Soit, de tijd moet uitwijzen of ze alsnog naar elkaar toegroeien.” Dit is geen citaat van een buitenstaander maar van de journalist zelf. Die zogenaamde taalregisters van spreek- en schrijftaal groeien hier toch serieus naar elkaar toe.

In een artikel op Sporza wordt Remco Evenepoel geciteerd:

Ze hadden hem ervoor gewaarschuwd, maar toch was het even schrikken voor Remco Evenepoel toen hij vorige week op z’n trainingsritje aangevallen werd. “Ik zen aangevallen door ne vogel”, vertelde hij al lachend aan onze man ter plekke.

De website vrttaal.net zal binnenkort vrttaal.net zaliger zijn:

https://vrttaal.net/nieuws/offline

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/22/hoe-politici-almaar-vaker-doods-bedreigingen-krijgen/ In de laatste topic onder de titel "Geen tussentaal in “Verhaal van Vlaanderen”’’ hekelt Geert Bourgeois de taal van Tom Waes in Het verhaal van Vlaanderen. Geert Bourgeois stelt dat Waes een “een soort algemeen Antwaarps” spreekt. Dat is niet waar, hij spreekt weliswaar met een Antwerpse tongval de Vlaamse tussentaal, kortweg Vlaams. Verder wordt terecht de discrepantie aangehaald tussen de SN-taal die anderstaligen leren en de taal die de Vlaming gebruikt. Bourgeois hoopt dat hierover vragen in het Vlaams parlement komen, maar het antwoord van Ivan De Vadder slaa(g)t de nagel op de kop: “Spijtig genoeg voor veel anderstaligen zullen de meeste van die vragen ook in de tussentaal worden gesteld. In dat opzicht is het Vlaams Parlement het perfecte spiegelbeeld van de Vlaamse samenleving.” Merkwaardig dat Bourgeois, voorvechter van de Vlaamse identiteit, niet tolereert dat er Vlaams gesproken wordt in Het verhaal van Vlaanderen. Nu gij!

Een simpele repliek op de Bourgeoisie: zet die plaat af.

Martine Tanghe

Ruud Hendrickx, voormalig taalraadsman bij de VRT, windt er geen doekjes om. “Martine was de belichaming van de norm voor het Nederlands in Vlaanderen. Dat is ontegensprekelijk haar grote rol geweest. Zij wàs het Belgische Nederlands, zo simpel is het.(…) “Ze belde me bijvoorbeeld ooit met een verzoek: “Gehéndicépt, dat krijg ik niet uit mijn mond”. Mijn antwoord: als de grote Martine Tanghe vindt dat ze gehandicapt moet zeggen, wie ben ik dan om te zeggen dat dat niet mag?” (vrt.be)