lommerte

lommerte

(de ~ (v.), geen mv.)

lommer, beschaduwde plaats

vnw: schaduw, lommer

Typisch Vlaams: Geen Algemeen Nederlands; Gangbaarheid: 1; Vlaamsheid: 3

< Frans l’ombre = schaduw

ook in het Waasland

in West-Vlaanderen: schauwe, schauw(t)e

391

betekenis

Kan het woord “schaduw” betekenen zonder dat het de “schaduw van boom of struik” is?

WNT "lommer"

— voorheen ook LOMBER, in ‘t Antw. ook LOMMERD —, znw., mv. -en (zeldzaam). Zoowel m., vr. en onz. gebruikt (zie behalve de aanhalingen, b.v. POTGIETER 1, 166 ¹⁸⁴⁴; POTGIETER 9, 22 ¹⁸⁴¹; POTGIETER 10, 52 ¹⁸⁷⁴, waar het woord telkens met een ander geslacht voorkomt); in de gesproken taal van Z.-Nederl. is lommer meestal m. Mnl. lomre. Uit fr. l’ombre, waarvan het lidw., evenals b.v. bij Lodderein, in het Ndl. met het znw. vergroeid is.

volges mij wel vooral in die betekenis, ofda t zo uitsluitend is weet ik ni

zou het danmisschien beter zijn om “lommer” als de enige vertaling te vermelden?

Mijn buikgevoel zei me dat lommerte ook ruimer kan worden gebruikt dan in de betekenis van “schaduw van een boom of struik”. Even terugspoelend naar mijn kindertijd – toen ik het woord nog vaak actief hoorde – werd het wel enkel gebruikt in de context van “in de schaduw buiten”, zoals hierboven in de voorbeeldzin. Maar in de lommerte gaan zitten, kan volgens mij in eender welke schaduw zijn, die van een huis of een muurtje, dus niet enkel die van een boom of struik. Wel zou lommerte nooit gebruikt kunnen worden voor de schaduw van een persoon, of de schaduw van objecten binnenshuis. Het heeft dus een beperktere betekenis dan “schaduw” maar – naar mijn gevoel – een iets ruimere dan lommer.

Soms is het nuttig om ook eens een kijkje te nemen hoe het woord tot in onze tijd is geraakt. Het Middelnederlands Woordenboek geeft ons echter geen uitsluitsel over de bovenstaande discussie, hierna even het volledige lemma.

LOMRE, znw. vr. Lommer, schaduw. Van fra. l’ombre, dat tot één woord samensmolt. Vgl. fra. lierre uit hedera; lendemain van lat inde mane; Lille, uit L’isle, Mlat. Insulae. Kil. lombre, lommer, j. schaduwe, umbra; lommerhuysken, scena; lommerachtigh, opacus; lommeren, requiescere sub umbra; lommeringhe, umbraculum et aestiva; Hor. Belg. 72, 66: lomdere (l. lombere), aestiva. Plant. lomber oft lommer, schaduwe, ombre, ombrage. Vgl. Te Winkel, Gramm. Fig. 80. Vanwaar het onz. geslacht aan het woord eigen is geworden, is niet met zekerheid te zeggen. || Onder die lomre off schine (l. schime) van den boomen, Hofk. v. Dev. 10r.

Het woord “lommerrijke” heeft in het MNW geen eigen lemma, maar komt wel voor binnen de context van deze zin “… gewijzigd tot eene beschaduwde of lommerrijke plek of wandelplaats.” Dit duidt volgens mij weer op de hierboven uitgelegde betekenis tussen “schaduw” en “lommer”.

De lommerte is alleszins uit de zon of uit het felle licht en ook zelfs uit de hitte. Lommerte heeft ook een bijsmaak van enige koelte of verkoeling. En dat kan zijn de lommerte van een boom, de lommerte van het terras achter het huis (bv. in de schaduw van het huis)of zelfs de lommerte van de woonkamer (bv. met afgelaten blaffeturen) op een warme zomerdag… Het is zeker niet syn. met schaduw. Op het snikhete strand onder een parasol zit ge nog niet per se in de lommerte. Het licht kan nog te fel zijn, de hitte te verzengend…

Helemaal mee eens. Maar al met al heb ik het woord ‘lommerd’ als ‘tweedehands markt’ nog niet teruggevonden in België dat is vreemd!

De lommerd is dat niet het pandjeshuis?

Ja dat docht ik ook…

Van ‘lombard’ , gelijk de volksstam de Lombarden (de Langobarden, lange baarden) en de streek in Italië daarnaar vernoemd (Lombardije)

Hoe zoude gijle dan ‘schaduw’ noemen van een persoon, indien mogelijk het AN-woord “schaduw” vermijdend?

PS (ivm regio) Lommer, lommert en lommerte komen normaal gezien vooral in Brabant+Antwerpen(+Noord-Brabant) en ZuidLimburg voor, en de Franse Westhoek. West- en Oost-Vlaanderen hebben normaal afgeleiden uit ‘schaduw’ als “scha”, “schaai”, “schauw” enz.

Knip en plakt deze link in uw browser:
http://gtb.inl.nl/iWNTLINKS/DATADIR/paginazy.html?TNZN+Schaduw+117

LeGrognard, merci. Ik ben per ongeluk op de site beland toen ik dus wat informatie aan het zoeken was over het woord “lommerte”. :-)

Georges, dank je voor de opmerkingen omtrent het gevoelsaspect bij het gebruik van lommerte. Ik denk dat je er knal op zit. Ik was aanvankelijk nog vergeten typen dat het vooral samen met het zonlicht wordt gebruikt. Je kan dus, denk ik, niet in de lommerte gaan zitten wanneer je lichtbron een kaars of heel warme open haard of kampvuur is. Of wel?

Dat is een heel goei voorbeeld, dat van die kaars. Bij kaarslicht, kampvuur of zelfs maanlicht kunt ge niet in de lommerte gaan zitten. ’t Moet inderdaad uit de zon zijn.

Lommer komt uit het Frans, maar dan van ombre; het lidwoord l’ werd erbij geleend, blijkbaar doordat het niet als apart lidwoord werd herkend, en zo werd l’ombre tot lommer. Hier trad dus l-annexatie op zodra het woord de Nederlandse woordenschat binnenkwam.

schaduw

in WVL spreekt men alleen van schaduw – in de schouwte-dialect
lommerte lees je in een boek