Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn. Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als RSS Feed
bejaarde, grijsaard
vnw: in België meestal: bejaarde, oude man of vrouw
DS2015: geen standaardtaalHeden namiddag groot feest voor de ouderlingen in de parochiezaal!
leeftijd
vnw: in Belgie ook: leeftijd
-dezelfde ouderdom hebben, dezelfde leeftijd hebben
vrt-TaalNet: Ouderdom impliceert bij personen altijd een hoge leeftijd.
zie ook: ouwerdom; ouderdomsdeken
Heemkunde: ‘Met een gloeiende naald werd in deze “tutter” een gaatje gebrand dat klein of groot was, al naargelang de ouderdom van de baby.’
Wat is uwen ouderdom, manneke?
Op de ouderdom van 12 jaar deden de kinderen hun Plechtige Communie.
(overheids)instelling, orgaan, organisatie
vnw: in België ook: organisatie, instelling, orgaan
Van Dale 2018 online: BE, niet algemeen
zie ook staatsorganisme
Organisme voor de Financiering van de Pensioenen.
Vooraleer zich bij de gemeente aan te melden als werkzoekende, moeten de betreffende personen zich eerst inschrijven bij een betalingsorganisme (syndicaat of de HVW) en bij het BGDA.
ramen en deuren tegen elkaar openzetten om frisse lucht te bekomen
NL: doorluchten
Typisch Vlaams: ventileren: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 5; Wordt beschouwd als een purisme
Verluchten doet men door ramen of deuren tijdelijk open te zetten en is een aanvulling op ventileren. (vlaanderen.be)
Dju toch, wat was het warm vandaag, nu het wat koeler wordt gaan we de living eens verluchten.
bijvoeglijk naamwoord van elentriek
SN/NL: elektrisch(e)
veel uitspraak- en schrijfvarianten: elektrieken, ellentrieken, eletrieken, …
zie ook elentriekendraad
Fijn stof is er tegen dan ook niet meer, want de elektrieken auto lost dat op. (demorgen.be)
het hele gezin, het hele huishouden, de hele boel
NL: de hele bende
Maar om halfzeven hoorden wij een sleutel in ’t slot gaan en moeder zei: “Urkt, voader es daar, schuun Vlaams klappen” en heel de nest zette hem proper recht aan tafel en dat sprak een ABN waar dat Martine Tanghe fier zou op geweest zijn. (De Goestendoender)
Neen voor CV en heel de nest zijn dat toch wel dure installaties. Bovendien moet je inderdaad over goede pellets beschikken en is de prijs hiervan ook lang niet zo laag meer. (bouwinfo.be)
Dat snap ik niet goed, je gaat een goede seal doorsnijden om te monteren en de eerste keer dat je diep door het water gaat dan loopt uwe bol vol prul en kan je heel de nest uit elkaar halen. (xrover.be)
houten vloer, houten planken in verband gelegd met groef en uitsteeksel (tong)
vnw:
•houten vloer, plankenvloer
•vloerplank
uitspraak: plansjee: klik op de luidspreker (of het puzzelstukje) om het woord te beluisteren
< Frans: le plancher > picardisch, oud-Frans > latijn planca
zie ook plankier
Met de balken bloot kunt ge duidelijk de plancher van de zolder zien.
De leefruimte (20m²), op plancher, komt uit in de open keuken (5m²). (immopoint.be)
De plancher is om en bij de 15 m2 groot en werd in 1993 uit de vloer van een boerderij in de Béarne, in het zuidwesten van Frankrijk, gebroken. (demorgen.be)
professioneel begeleider van jongeren in de zorgsector
vnw: (bnl.) surveillant of groepsbegeleider in een internaat of jeugdinstelling
Van Dale 2016 online: BE
kuleuven.be: Martin Duym is opvoeder in een leefgroep met twaalf jongens tussen negen en dertien jaar met een karakterstoornis of mentale handicap.
jobat.be: Ik ben opvoedster en werk samen met kinderen en hun gezin de context uit van een problematische opvoedingssituatie.
mountainbike.be: En mijn kameraad is opvoeder in een internaat en trok vandaag met zijn leefgroep naar ginder.
Joeri, de zoon van Gerda en de Jean heeft voor opvoeder gestudeerd maar werkt nu als schappenvuller in de Colruyt.
laten verdwijnen, elimineren
vnw: je mag je geld opstoven: stik maar in je geld, barst
Ik wil met die smeerbos niks ni meer te maken hebben. Ze mogen hem voor mijn paart opstoven.
“Alleen jammer dat je hier niet mag zwemmen. Dat verbod kunnen ze wat ons betreft opstoven.” (bron: internet)
“Hete zomer? Nee, voor mij mogen ze dat seizoen opstoven.” (uit een forum)
betogen, demonstreren
vnw: in België ook: meelopen met een betoging of een optocht
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
DS2015: geen standaardtaal
Er stapten geen politici van de meerderheidspartijen mee op in Brussel.
Een tiental sympathisanten van de Anonymous- en Occupy-bewegingen wilden mee opstappen met Guy Fawkes-maskers maar dat werd hen door de politie verboden. (standaard.be)
Jongeren die morgen mee opstappen in de betoging tegen het regeringsbeleid brengen vannacht de nacht door in Brussel. (demorgen.be)
(met) iets of iemand opsolferen: iets opdringen, iets aansmeren, …
vnw: iemand iets opsolferen: iemand iets opdringen, aansmeren of iemand iets wijsmaken
Van Dale online 2015:
opsolferen
(1727) van op + solfer, sulfer (zwavel)
(Belgisch-Nederlands, informeel)
iemand iets opsolferen
hem iets bedrieglijk of tegen zijn zin opdringen
Al die gsm operatoren proberen ons vanalles op te solferen dat we niet nodig hebben.
Nu zit ik hier opgesolferd met een abonnement dat ik niet vandoen heb.
Tears for Fears timmert al even aan een comeback, maar werd gehinderd door managers die hen met jonge hitparade-schrijvers wilden opsolferen. (demorgen.be)
Aan de andere kant heb je de tegenstanders, die het een schande vinden dat de farmaceutische industrie vrouwen een sekspil wil opsolferen. (standaard.be)
rouwmaaltijd, meestal bestaande uit pistolets met hesp of kaas, waarbij koffie gedronken wordt
ook in Zuid-Nederland
Van Dale 2016 • een Brabantse koffietafel
kleine maaltijd, met broodjes, genuttigd na een begrafenis
“Gelieve de familie te volgen. Koffietafels in Vlaanderen” is de titel van een boek over rouwmaaltijden in België. (uitgave Davidsfonds)
Koffietafel voor gekapte eeuweling “Jef den Eik” in Eisden (vrt.be)
“Communiefeesten, huwelijken, maar ook koffietafels werden er georganiseerd. Mochten de muren kunnen spreken….”, mijmert Lowie. (vrt.be)
dweilen
vnw: in België ook: dweilen
Voila! Alleen de keuken nog oepnemen en ’t is weer propel.
het ‘te deum’ is een hymne (voluit ‘te deum laudamus’, ‘wij loven u God’)
In België is het onlosmakelijk verbonden met de nationale feestdag omdat het onderdeel is van het dagprogramma waarop alle hoogwaardigheidsbekleders, de zogenaamde gestelde lichamen, aanwezig zijn. Op die manier krijgt het in België een andere betekenisinvulling dan de ‘hymne’ die VD als verklaring geeft. Er is zelfs een politieke connotatie omdat het onderdeel is van het gevoelige spanningsveld tussen kerk, staat en koningshuis.
Omdat den Berre vandaag de kroon doorgeeft aan de Fluppe (zie Berre en Fluppe) zijn er alvast twee uitzonderingen op de nationale feestdag: 1) Frank Deboosere heeft ervoor gezorgd dat er geen drasj national is, in tegendeel het wordt hoogzomer, en 2) de koning en de koningin, zowel de nieuwe als de oude, woonden het te deum bij; gewoonlijk is het koningspaar daar niet bij aanwezig.
De koninklijke familie is aangekomen bij de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele om er het Te Deum bij de wonen, de religieuze ceremonie waarmee traditioneel de nationale feestdag begint. (vrt.be)
een volksfeest ter gelegenheid van de nationale feestdag op 21 juli op het Brusselse Vossenplein in de Marollen
zie ook bal populaire
vgl. Brol National, Resto National
Aan de vooravond van de nationale feestdag is in Brussel het Bal National gehouden. (vrt.be)
Een vol Vossenplein heeft zaterdagavond het Brusselse ‘Bal National’ bijgewoond met het huidige en toekomstig koninklijke paar. (gva.be)
De Belgische nationale feestdag valt op 21 juli, maar naar aloude traditie is het de avond voordien alvast prijs met Bal National (zila.be)
extra kost, meerkost, het bedrag dat men moet opleggen, bijbetalen
vnw: toeslag, bijbetaling
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 3
Van Dale 1995 online: Belgisch-Nederlands: wat men op, de prijs van, iets toelegt
Mits een kleine opleg kunt ge in het hotel ook een kamer met airconditioning reserveren.
> andere betekenis van opleg
1) opvegen, door reinigen verwijderen
2) (schertsend) opeten
3) fig.: iets terug op orde stellen
1 & 2: Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
vnw:
•schoonmaken
•opnemen, opdweilen
voorbeelden: een hof (bladeren e.d.), een garage, kot, kamer, zolder (oprommelen, opvegen, …)
“Kuist uw kamer ne keer op, manneke! Gij woont precies in ne varkensstal.”
vgl. proper en opgekuist; opkuiser; opkuis
Met ne vollen emmer water liep hij al morsend door de huiskamer. Moeder riep dat hij dat schonekes allemaal moest opkuisen!
De pest aan den herfst is het opkuisen van al die blaren.
Allee, er is nog een halve patat en drie spruitjes over. Ik zal dat eens opkuisen se, met nog wat saus van ’t vlees.
Hij heeft drie maanden nodig gehad om de puinhoop op te kuisen die de vorige directeur van de afdeling achtergelaten had.
demorgen.be: …de minister van Binnenlandse Zaken heeft het in een reactie op de feiten van de avond voordien over een “opkuisactie” en hij vindt dat de zaak “proper opgeruimd” is.
fig. iets of iemand aanvaardbaar maken, van schuld ontlasten
vgl. dedouaneren: goederen inschrijven
Historisch onderzoek toont overigens aan dat De Vlaamse Linie het ‘zwarte Vlaanderen’ dedouaneerde bij de bredere katholieke bevolking (bloggen.be)
Als ze de eerste twee weken na haar ‘schandaal’ (wat het ook reëel moge geweest zijn) overleeft, is de zaak definitief van de baan en wordt ze vanzelf maatschappelijk gededouaneerd. (dewereldmorgen.be)
‘De N-VA is niet opgericht om het Belang te dedouaneren’ (knack.be)
Toch hebben de auteurs het gedrag van Laïs tegenover Soetkin terecht gesitueerd binnen een welbekende wetmatigheid: je kunt je als gedoodverfd “fascist” alleen dedouaneren door weer anderen van “fascisme” te beschuldigen. (inflandersfields.eu)
Het Brusselse establishment is gededouaneerd voor een premier De Wever, schrijft Rolf Falter, historicus en auteur van onder andere De geboorte van Europa en 1302 – Het jaar van de mythe. (demorgen.be)
blij, in zijn schik zijn met
vnw: met iets opgezet zijn: ingenomen zijn, in zijn schik, tevreden zijn met iets
DS2015: standaardtaal
Van Dale 2020 online: BE, spreektaal
“N-VA-kopstuk Theo Francken is niet opgezet met de openlijke kritiek van partijgenoot Jan Peumans op hem en de marsrichting van N-VA.”
(dD 010718)
kleine crisis
neologistisch Wetstratees
Oorsprong: het woord ontstond naar aanleiding van het ontslag van Bert Anciaux (2002), dat tot een crisette of een minicrisis binnen de Vlaamse Regering leidde. Crisette is gevormd naar analogie van andere woorden met het achtervoegsel -ette: operette, fuguette, kitchenette, superette, wasserette.
‘Als opwarmertje kan de crisette over de dienstencheques tellen.’ (De Standaard, 27/11/03: – bron: www.nlterm.org)
‘Geen akkoord zonder crisette. Het is een wetmatigheid in de Wetstraat. Maar het zag ernaar uit dat het op een crisette zonder akkoord zou uitdraaien.’ (De Morgen, 15/09/11)
Het komt dan nog wel eens tot een rechtstreeks gesprek tussen enkel de N-VA en de PS maar, zoals ik in een eerste bijdrage aangaf, pas nadat een “crisette” in de Wetstraat werd uitgelokt. (vrt.be – 2019)
Van een crisis of een crisette is geen sprake. Bij Vooruit, cd&v en Les Engagés wordt aangegeven dat het nog altijd om de prille start van de onderhandelingen gaat. (demorgen – 2024)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.