Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn. Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als RSS Feed
terwijl
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België, poëtisch/literair, archaïsch: omdat; doordat; aangezien; vermits
Ter uitdrukking van een oorzakelijk of redengevend verband, waarbij de zin ingeleid door wijl verklaart of bevestigt wat in de hoofdzin staat. (zie ook reacties)
vgl. Engels ‘while/whilst’
Men ziet er onder meer een maquette met het vroegere sas nog aan de westelijke zijde van het Spaans Huis, wijl het huidige oude sas aan de andere kant ligt. (Klein-Willebroek – Wikipedia)
Dit goed werd gepubliceerd met bestemming woongebied, wijl het in wezen landbouwgebied betrof. (ipi.be)
Pas wijl ik al halverwege de straat voor de Amitié had overgestoken, werd rechts naast de toren een schijnsel zichtbaar. (mechelenblogt.be)
renoveren (van een huis, een gebouw, …)
vnw: een gebouw opfrissen: vernieuwen, renoveren
Typisch Vlaams: een huis opfrissen: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 2
Sociaal Huis opgefrist. Het Sociaal Huis, de thuishaven van het OCMW, is door de gemeentearbeiders gerenoveerd. (gva.be)
Vijf architecten willen lelijkste Gents gebouw opfrissen (hln.be)
Tijdens de afgelopen jaren werd het huis opgefrist, zo werd de keuken bij de woonkamer getrokken en volledig vernieuwd, werd er nieuwe vloer gelegd in de … (immospeurder.vom)
vooraanstaand onderzoek
Van Dale 2016 online: BE
zie ook spits
Uitvoeren van academisch spitsonderzoek om de behandeling, preventie en diagnose van AIDS, neurodegeneratie en mucoviscidose te verbeteren (kuleuven.be)
Kunsthistorici, fotografen, scheikundigen, archeologen, ingenieurs en conservatoren-restaurateurs voeren interdisciplinair spitsonderzoek uit naar de materialen en technieken gebruikt in het erfgoed en naar de producten en methodes voor conservatie-restauratie. (focusonbelgium.be)
uitroep van verbazing of spijt
AN: verdomme toch, wat spijtig toch
zie merde
Wat was je een prachtige madam, iemand die volop van het leven genoot, alles durfde en met je glimlach een kamer opfleurde. Merde toch, veel te vroeg! (dansnospensées.be)
een onderzoek starten
vnw: een onderzoek instellen
DS2015 standaardtaal
Het parket heeft een onderzoek geopend naar seksuele intimidatie en exhibitionisme, maar Bruel ontkent alles. (demorgen.be)
Franse gerecht opent een onderzoek naar frauduleuze geldwerving voor de Notre-Dame. (vrt.be)
De Britse overheid gaat een onderzoek openen naar de rol van leidinggevenden bij de teloorgang van de 178 jaar oude reisorganisatie (nieuwsblad.be)
vnw: zich opdringen: gewenst zijn, dringend nodig zijn: een oplossing dringt zich op
Typisch Vlaams: dringend nodig zijn: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 2
Van Dale 1995: (in Belg.): dringend gewenst, uitermate nodig zijn
Soms kan iemand zich dermate in het authentieke Vlaamse karakter van een lemma vergissen dat het overschrijven van het lemma zijn eigen opdringt.
Voorlopig komen beide pechverhelpers daarin tussen, maar een structurele oplossing dringt zich op. (hln.be)
gezocht worden, geregistreerd worden/staan/zijn
zie ook geseind staan, geseind zijn, seinen
Maar meteen na het vonnis in Brugge werden wel bijzondere opsporingsmethoden toegepast, vattingsbevelen uitgeschreven en werd Fehriye Erdal nationaal en internationaal geseind, verzekert het federaal parket. (het nieuwsblad)
zich erbij neerleggen
vnw: ergens het hoofd bij neerleggen: berusten in iets, zich ergens bij neerleggen
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
ook: kop, er de ~ bij neerleggen
Zelf de grote triple-A games hebben er hun hoofd bij neergelegd en er zeker voor gezorgd dat ook hun games een battle royale mode hadden (gameverse.be)
Nooit zullen we er echter het hoofd bij neerleggen, we blijven er tegenaan gaan. (politie.be)
Ik heb zeer zware tijden achter de rug, maar ik leg er niet zo vlug het hoofd bij neer. Ik ben positief ingesteld. Ik wil blijven leven (standaard.be)
contaminatie van ‘van een koude kermis thuiskomen’ (NL) en ‘van een kale reis thuiskomen’ (VL)
zie ook: kaal, van een kale reis terugkomen
Wij zijn er alvast zeker van dat je niet van een kale kermis zult thuiskomen. (columbus-middelkerke.be)
En wie de ene dwang met de andere bestrijdt, komt op den duur pas echt van een kale kermis thuis. (Revue Lanoye: filippica (polemische replieken))
Wie gisteren op de markt op het Polenplein wat kaas wilde kopen in het oranje kraam, kwam van een kale kermis thuis. (hln.be)
persoon die tijdens een autorally de piloot assisteert
“Zoals gewoonlijk krijgt Loeb – vorig weekend winnaar van de WK rally van Spanje – Daniel Elena naast zich als copiloot.” (Autosportwereld (persbericht)-31 okt. 2018)
“Vijfvoudig rallywereldkampioen Sébastien Ogier en zijn copiloot Julien Ingrassia verlaten Ford en zullen vanaf volgend seizoen opnieuw …” (Sporza.be-28 sep. 2018)
NL/SN: verzadigingspunt
Omstreeks 1890 hadden de industriesteden van Noord-Frankrijk hun saturatiepunt inzake opneming van bevolking bereikt en daarom oordeelden de grensarbeiders het beter zich niet meer in deze steden zelf, maar in de grensgemeenten, te vestigen. (DBNL)
De tijd is niet ver meer af dat de zelfvarende kraanbok "Brabo’ van het Antwerps havenbedrijf met zijn opdrachten het saturatiepunt bereikt. Dan zal Antwerpen hard toe zijn aan een nieuw drijvend heftuig voor lasten van 200 tot 250 ton. (De Tijd)
kinderspel
SN/NL: Annemaria koekoek
(eigenlijk: een, twee, drij, piano)
Een… twee… drij… piano! Ha Louise, gij zijt bewogen, ga maar terug naar de start!
De immens populaire Netflix-serie Squid Game sluipt steeds meer het dagelijkse leven van kinderen binnen. In de Koreaans horroserie spelen de personages kinderspelletjes zoals 1-2-3 piano en touwtrekken, maar wie verliest, moet sterven. (vrt.be)
vooraleer, voor, voordat
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 1; In Nederland wordt het woord in dezelfde betekenis gebruikt, maar het komt daar alleen voor in formele schrijftaal
“Gewonere woorden, die in alle contexten bruikbaar zijn, zijn voordat en voor.(…)In formeler taalgebruik komt ook alvorens voor.” (taaladvies.net)
Omdat het aangewezen is te bezinnen alvorens te beginnen… (incc.fgov.be)
Jeffrey (26) kan zijn paarden redden alvorens stal uitbrandt: “Ze probeerden vergeefs de deuren open te duwen”. (hln.be)
Moet ik plakken rauwe aubergine bewerken met zout, alvorens ze te bereiden? (dagelijksekost.een.be)
Welke voorafgaande controles zijn steeds aan te raden alvorens met een (buitenlandse) onderaannemer samen te werken? (voka.be)
iemand die u iets gelapt heeft iets teruglappen
van hetzelfde laken een broek geven
vnw: leer om leer, iemand een streek betaald zetten
standaardtaal in België
standaardtaal in NL: leer om leer
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Poets wederom poets of poets weerom, leer om leer, in Vlaanderen, België (Cornelissen-Vervliet; Teirlinck).
Van Dale 2018 online: BE
Miljaarde, ik ben er met open ogen ingetrapt. Maar wacht maar, poets wederom poets. Ik zal hem ook eens liggen hebben se.
Poets wederom poets na aanval op “naakte” Di Rupo. Premier Di Rupo die zich laat filmen terwijl hij een ander hemd aantrekt. (demorgen.be)
Poets wederom poets? Instagram kopieerde schaamteloos de korte filmpjes van Tiktok, nu komt Tiktok met een doorslagje van Instagram (standaard.be)
zonder (zware) gevolgen
vnw: zonder (veel) erg: zonder schadelijke of ernstige gevolgen, niet erg
ook: zonder veel erg, zonder al te veel erg, zonder het minste erg, …
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
vrt-taal:
In België wordt het ook gebruikt voor ‘zonder schadelijke gevolgen, zonder ernstige gevolgen’.
- De renner kwam ten val zonder veel erg.
- De renner kwam zonder ernstige gevolgen ten val.
- De valpartij van de renner was niet ernstig.
vgl. geen erg
Amai dat was wel een stommiteit wat hij gedaan heeft. Gelukkig voor hem zonder veel erg, anders had hij nog voor de kosten kunnen opdraaien.
Winterse voetpaden, één sneeuw- en ijsbaan, dus voetje voor voetje voorzichtig opweg: een hele onderneming. Heb mensen zien vallen, gelukkig zonder erg.
afhaken, opgeven, niet meer mee kunnen;
zie : lossen, de rol (moeten) ~
Van Dale 2015 online Belgisch-Nederlands
De wedstrijd veldrijden op Nieuwjaarsdag: Nys heeft een probleem met zijn ketting en moet de rol lossen.
‘Als we niets doen, zal ons land de rol in Europa voorgoed lossen’, waarschuwt econoom Peter De Keyzer. (De Standaard)
Door het strakke tempo van Movistar moesten onder meer Vincenzo Nibali (Astana), Tom Dumoulin (Giant-Alpecin) en Sagan de rol lossen. (demorgen.be)
Het is een toerist die zijn pyjama meebrengt en dus beslist om te overnachten op een locatie. Geen eendagsvlieg, maar een plakker. Vroeger spraken we over ’verblijfstoerist’.
Oorsprong ‘in een zotte bui’ in Gent
Neologisme
“Het woord pyjamatoerist bekt goed, maar dekt vooral goed de lading waar we met het Gents toerisme van de toekomst heen willen.” – Bram Van Braeckevelt, schepen van Toerisme Gent.
Neen, in Gent leggen we de focus op de Gentenaren en de pyjamatoeristen. Zij die in onze stad leven en Gent beleven.
“Wij willen vooral kwaliteitsvol toerisme. Mensen die iets eten in onze restaurants en slapen in onze hotels. Pyjamatoeristen. Pyjamatoeristen." (demorgen.be)
Het woord pyjamatoerist staat op de derde plaats in ‘Hét Van Dale Woord van het Jaar 2023’ in Vlaanderen.
7 dagen per week, de hele week
vnw: 7 dagen op 7: 7 dagen per week, alle dagen
Fr. 7 jours sur 7
variant: ‘7 op 7’: DS2015 standaardtaal
Het Wit-Gele Kruis, 7 dagen op 7 tot uw dienst.
De nieuwe erotheek in Antwerpen is terug 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 open.
SN: om de oren
een klets, lap, vonk, … rond zijn oren krijgen
gezaag, gezever, problemen… rond zijn oren
vnw: iemand (een draai) rond zijn oren geven, slaan: iemand (een draai) om zijn oren geven
zie ook vonk, een ~ rond zijn oren
zie ook rond
Sinterklaas geeft jongetje lap rond zijn oren – Het Nieuwsblad
“Als hij ooit streken begint te krijgen, dan ben ik de eerste om hem een lap rond zijn oren te verkopen”, besluit Miguel. (tingo.be)
Tom krijgt van mij ook een draai rond zijn oren. (thuisforum.be)
Ik ben op zoek naar een leuke lieve man om samen van het leven te genieten en geen gezaag rond mijn oren. (rendez-vous.be)
De kogels floten rond zijn oren. (kifkif.be)
Lerares krijgt kogel rond haar oren in klas | Buitenland | Nieuws | HLN
Het artikel zelf begint met: "Een lerares is in haar klas aan de dood ontsnapt toen een kogel haar op een om de oren vloog. "
schone schijn, bedrog
VD2014 online: Belgisch-Nederlands, boerenbedrog
“Kapitaalsbescherming of oogverblinding – geeft de bank je een paraplu als de zon schijnt en vraagt ze hem terug als het regent… ?” (Website Universiteit Hasselt)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.