Reacties van de Bon

is dit geen eigennaam of zn ipv een uitdr.?

Diederik, ge hebt gelijk, ik had mijn goe brilleke niet op ;)
In vd staat: ·
smakelijk eten!; (algemeen Belgisch-Nederlands) (ook alleen) smakelijk!
Ik zal het verbeteren. Mercikes.

Volgens Van Dale zeggen ze in Ned.: smakelijk eten of eet smakelijk, maar niet ‘smakelijk’ alleen.

van 'bij den eenen'?

(de link is te lang, dus hier heel de tekst):

De herkomst van bedjeeme : een speurtocht

In een vorig nummer van Polderheem vraagt Kees Van der Goten zich af waar bedjeeme vandaan
komt. Het woord wordt in de polderstreek nog vrij geregeld gebruikt en betekent meestal zoveel als
’dadelijk’, ’aanstonds’ of ’onmiddellijk’ (’’t Is bedjeeme vijf ure’). Laten we eerst eens kijken waar dit
woord zoal gebruikt wordt. Dat het voorkomt in Antwerpen, blijkt o.a. uit de werken van H. Smout
(1905) en J. De Graef (1997). De woordenlijst van L. Elseviers (1991) laat zien dat de term ook
gebruikt werd in Oorderen. Uit het Algemeen Vlaamsch Idioticon (1865-1870) en het Westvlaamsch
Idioticon (1892) blijkt echter dat het woord ook buiten onze contreien voorkomt1. Zo werd het
opgetekend in de Kempen, het Hageland, West-Vlaanderen en in de omgeving van Hasselt. Dat we
het ook in (delen van) Noord-Brabant kunnen aantreffen, blijkt bijvoorbeeld uit het Huijbergs
woordenboek van C.P.J. Hoeckx (2000). Natuurlijk klinkt het woord niet overal hetzelfde. Op
sommige plaatsen horen we een /ee/ (bedeen, bedeenen, bedeemen), elders eerder een /ie/ (bedieme,
bedieme ). In een aantal dialecten, bijvoorbeeld het Antwerps, kan aan bedieme(n) nog een /t/
worden toegevoegd (bediemet, bediement).

Maar wat is de oorsprong van bedjeeme ? In de literatuur vinden we twee verschillende
verklaringen. De eerste is afkomstig van L.W. Schuermans (1865-1870). Bedjeeme zou een
samentrekking zijn van bij den eenen, een uitdrukking die zoveel betekent als ’bij of in eenen
oogenblik’. L.-L. De Bo (1892), H. Smout (1905) en H.J. Claeys (2001) geven een andere verklaring.
Volgens hen zou bedjeeme ontstaan zijn uit met eenen, dat later werd samengetrokken tot meteen, de
vorm die we vandaag nog steeds gebruiken. De /m-/ uit met eenen zou een /b-/ geworden zijn.
Dezelfde m/b-wisseling aan het woordbegin vinden we bijvoorbeeld in misschien, dat kan (kon?)
worden gerealiseerd als beschien (Noord-Brabant) en bischien (West-Vlaanderen). Dat we in het
midden van bedjeeme een /d/ horen en geen /t/, hoeft ons niet te verbazen. L.W. Schuermans stelde al
vast dat meteen in Antwerpen en Brabant vaak uitgesproken werd als medeen en medeenen. In het
Maasland komt volgens H.J. Claeys eveneens een variant met /d/ voor, namelijk medein. Ook n/m-
wisseling (met eenen > bedjeeme) is niet onbekend in de dialectologie. Zowel in het (oudere) werk
van H. Smout als in het (veel recentere) woordenboek van J. De Graef lezen we dat Antwerpenaren
kazerne uitspreken als kazaarme. Of hoe een dialectologische speurtocht soms meer dan n
plausibele verklaring kan opleveren…

Hanne Kloots

D’oor en d’oog lijken me normaal want oog en oor waren vrouwelijk. Dat geslacht is nog niet zo lang geleden verhollandst (ik zeg nu nog de oor en de oog). Uur was trouwens ook vrouwelijk, maar dat is persies verder weg.