Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
stoofschotel van aardappelen, vlees en wintergroenten in bouillon
identiek aan Frans pot-au-feu
in Nederland ‘hutspot’ is ander gerecht: stamppot van aardappelen en wortelen
NL: hutspot
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
hutsepot is standaardtaal in België (VRT-Taalnet)
Bij hutsepot worden de groenten in zijn geheel gelaten.
De echte hutsepot bevat een mengeling van allerlei wintergroenten. Er zijn tal van aanpassingen en hoeveelheden. (tuinadvies.be)
dekbed
vergelijk sargie
Mijn deken is van echt dons gemaakt. Dat is ideaal voor in de winter.
handtas
zie ook: sacoche, sjakosj, in de ~
F. Debrabandere (2005):
sjakos(j), zn. v.: damestasje, handtas. Ook Wvl. sjakosse. Hypercorrect voor Frans sacoche. Aangezien de Franse ch (uitspr. sj) in het dialect s wordt, denkt de dialectspreker dat de begin-s van sacoche, dial. sakos(se), aan Frans ch beantwoordt, en verbetert hij ten onrechte in sjakos(j).
Veel vrouwen dragen de helft van hun huishouden mee in hun chacoche.
onbetrouwbaar persoon, iemand met twee gezichten
Dië vent is voor geen haar te vertrouwen, da’s nen echten tweezak.
“De hoofdpersoon Wilfried Wils is een tweezak. Als politieagent in het door de Nazi’s bezette Antwerpen kiest hij geen partij, maar wordt meegetrokken door zowel de ‘zwarten’, die collaboreren met de Duitsers, als de ‘witten’, die zich verzetten.” (domineedenktdoor.nl 17 aug. 2017)
“TRUMP NOEMT TRUDEAU EEN ‘TWEEZAK’
Hij noemt Trudeau ‘two-faced’, of ‘tweezak’ in het schoon Vlaams.” (hln.be 4 dec. 2019)
> andere betekenis van tweezak
aardappelpuree of patattenpuree: fijngestampte gekookte patatten met boter, melk, peper, zout, muskaatnoot, evt. 1 eigeel
ook pureepatat
Biefstuk met pureepatatten, da’s nog eens echt manneneten.
“frietjes dat moe krokant zijn, anders kunt ge evengoe pureepatat eten. Haha” (fundalize.com 5 apr. 2006)
SN: gemakshalve
standaardtaal in België
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
DS2015 standaardtaal
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Aanvulling bij gemakkelijkheid
Afl. Gemakkelijkheidshalve, voor het gemak, om het zich gemakkelijk te maken.
“Dewyl deeze eigenschap aan Vloed en Ebbe beiden gemeen is, zullen we, gemaklykheids-halven, alléén den Vloed in aanmerking neemen” Verh. Holl. Maatsch. (1787).
Gemakkelijkheidshalve zet ik hier een voorbeeld uit het Woordenboek der Nederlandsche Taal.
“De moderne schuurmachines zijn staaltjes van het kunnen van de moderne techniek. Ze werken in de regel met drie schuurrollen, waarvan het schuurpapier gemakkelijkheidshalve maar als grof, middelfijn en fijn wordt aangeduid”. Hout in alle T. (1955).
“Hier geven we je gemakkelijkheidshalve ook de sluitingsdagen en het telefoonnummer. (standaardtaal in België)” Taaladvies.net
Kies, molaar
wnt:
< baktand, uit bak (kinnebak) en tand, kinnebakstand.
Een thans verouderde naam voor de kiezen.
ook in de provincie Antwerpen
Onze peet trok zijn boktanden zelve, mee de trektange!
zadel van een fiets, brommer, …
Van Dale 2016 online: verouderd
zie ook verzamellemma wegcode
zie ook fietszaal
Mijn zaal staat te hoog.
heel kort geknipt kapsel, een bros, broshaar
< Frans: brosse (borstel)
Van Dale online: BE, spreektaal: kort, overeind staand kapsel; broskuif
Toen men vroeger in het leger ging, knipten ze het haar in een broske.
touw
vnw: in België soms voor: touw
Woordenboek der Nederlandsche Taal: lijn bestaande uit ineengewerkte draden, gebezigd voor verschillende doeleinden, in de eerste plaats als bindmiddel; gewoonlijk hetzelfde als touw. In Noord-Nederland verouderd, in Zuid-Nederland beteekent koord thans bepaaldelijk: betrekkelijk dun touw (in tegenstelling met zeel, dik touw).
Noord-Nederland alleen touw of kabel voor koorddansers en in sommige uitdr. aan één koord trekken, op het slappe koord dansen.
Uitdrukking in Vlaanderen: kat, nu komt de ~ op de koord
Bol koord
Hebt ge nog ergens ’nen bol koord? Ik wil die doos stevig vastknopen op het rek.
koninginnenhapje, vol-au-vent, pasteitje
vgl videevulling, pulverkas, videe
Ik eet graag kroketjes bij mijn videeke.
aftiteling, begin- en eindtitels van een film, een tv-programma e.d.
begingeneriek, eindgeneriek, filmgeneriek
< Frans: générique
Van Dale online: Belgisch-Nederlands: begin- en eindtitels, van een film, een tv-programma e.d.
DS2015 standaardtaal
Omdat de televisiezender de generiek van de film niet liet zien, weet ik niet welke acteurs meespeelden.
schuim(pje), meringue
uitspraak: schuum van scheten
.jpg)
Bie de bakkere è je den dag van vandage schuum van scheten ter grootte van je vuuste.
rijden, rollen
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
vnw: rijden, een afstand afleggen met een voertuig: die wagen bolt slecht
Dat autootje is al 20 jaar oud, maar het bolt nog altijd goed.
een koopje, iets heel goedkoop op de kop kunnen tikken
< West-Vlaamse idioticon (1870-1874):
baai m. baaitje. Hetzelfde als baaiaard, lukslag, winst die men per toeval doet in het koopen.
“Hij heeft daar een baaitje gedaan.”
Ik kon deze namiddag een batje (koopje) doen, ik kocht die bloes, het was een echt batje!
dennenboom, pijnboom, geen spar
Standaardnederlands: mast, mastboom, den, dennenboom
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Den of pijnboom.
Gemeynen Witten Dennenboom, oft Mastboom, Dodonaeus (ed. 1608).
Mast-boom; dus worden de Denne- en Pijn-boomen ook genoemt, inzonderheid die fraai regt opwaarts groeien, om dat men daar van de masten der scheepen maakt, Chomel (1771).
Het somber loof der mastboomen, Conscience (ed. 1867)
Pinus Sylvestris
Hier in de Kempen staan der veel mastenbomen.
< Fr. mansarde, naar de naam van architect Mansart
bewoonbare ruimte onder een schuin dak, zolderkamer
Van Dale online:
zolderkamertje onder een mansardedak
synoniem: mansardekamer
Onder het schuin dak gaan we een mansarde steken, zodat we extra kamers kunnen inrichten.
een gefronste rand aan bv. sjaal, kledingstuk
< Blijkbaar ontstaan uit Prul
Van Dale 2013 online: frul: prul, lintje of strikje Belgisch-Nederlands, niet algemeen
Cf. Engels: frill.
zie ook verzamellemma kledij
Topje met frullekes
Ik bemerkte in de lentecollectie heel wat frullekes aan t-shirts, topjes.
“Heur kleed hing vol lintjes en frullekens”, Cornelissen-Vervliet (1899)
“Eene vrouwmuts met frullen die neêrhangen over den nek”, De Bo (1873).
’t is begonnen
uitdrukking in de zin van: nu ga je nog wat zien, nu gaat er wat gebeuren, iets ernstigs, iets spectaculairs, …
vnw: het spel is/zit op de wagen: de poppen zijn aan het dansen
wnt: bij wagen:
In enkele zegswijzen die refereeren aan de voorstellingen die door de rederijkers op wagens gebracht werden. ‘Nu is of hebben we het spel op den wagen’ e.d. Nu zijn de poppen aan het dansen; ook wel: de zaak is in gang gezet, het werk is begonnen.
Van Dale gedrukte editie 2005
(Belg. Nederlands, niet algemeen) het spel is of zit op de wagen, daar heb je de poppen aan het dansen.
Van Dale 2016:
uitdrukking; vaak sport ‘het spel is of zit op de wagen’
het gevecht is aan de gang, de strijd is volop ontbrand
etymologiebank: M. De Coster (1999), Woordenboek van Neologismen: Het spel is op de wagen, wieleruitdrukking voor ‘de strijd kan beginnen’. Oorspronkelijk een Zuid-Nederlandse uitdrukking, nu ook in Nederlandse sportkringen ingeburgerd.
’t Spel zit op de wagen, ze hebben hem gepakt met zwartwerk.
Toen de oorlog in Irak uitbrak, zat het spel oep de waogel.
Verbouwingen: ’t spel zit op de wagen
We hebben een plan! Allez, ’t is te zeggen, we zijn er aan begonnen! Vanavond samengezeten met architect en aannemer-binnenhuis-dink-mens, en het voorlopige meesterplan is het volgende… (blog)
Vlak daarvoor speelde De Decker twee processen—verbaal door aan de pers en het spel zat op de wagen. (Het goddelijke monster – Tom Lanoye)
Brakel, O.-Vl.:
het spel zit aan de wagen: ’t zit ter bovenarms op
het spel zit op de wagen: ’t es gènk
Met het participatieproject ‘Het spel zit op de wagen’ blaast Sjarabang de verloren traditie van het wagenspel nieuw leven in. Acteurs met en zonder beperking werken samen aan een straattheatervoorstelling op en rond een oude kar. (demos.be)
LIVESTREAM: Spel zit meteen op de wagen op BK wielrennen voor mannen (sporza.be)
(19de eeuw) doodlopend steegje met kleine, uiterst primitieve huizen zonder enig modern comfort, tegenwoordig worden beluiken soms verbouwd tot moderne woonerven
< beloken (= afgesloten, verborgen)
Van Dale 2017 online:
1. BE besloten ruimte, blinde steeg met huizen
= hofje (2)
2. BE; verkorting van vilbeluik
Beluik in Gent
In de film ‘Daens’ zijn mooie voorbeelden van beluiken te zien.
“Het zijn vijf identieke arbeidershuizen die bereikbaar zijn via een gang achter de witte deur tussen nr. 16 en nr. 28. Daarom heet het ‘Het Beluik’. Dit is uniek in Limburg. Het geheel werd beschermd in 1983.” (Hasel)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
